Na co dzień łatwo można zauważyć, że jedni z nas są bardziej „rozciągnięci”, a inni mniej. Widzimy, że większość dzieci bez problemu przyjmuje różnorakie pozycje siedzące do zabawy, niektóre osoby robią szpagat bez większego wysiłku, a ich palce, stawy łokciowe czy kolanowe wydają się wyginać także w drugą stronę. Na przeciwnym biegunie są osoby dla których schylanie wiąże się z uczuciem sztywności, a ich stawy nigdy nie są przeprostowane. Czy wiesz jak duży wpływ mają na to geny? Czy zastanawiałeś się co wiąże się z byciem „sztywnym”, a co z byciem „wiotkim”? Często obserwując dzieci z predyspozycją do dużej elastyczności rodzice zapisują je na zajęcia z gimnastyki czy baletu. Czy jest to rzeczywiście takie dobre rozwiązanie? Odpowiedzi na te i inne pytania mogą stać się jasne po lekturze poniższego artykułu. Poza tym dowiesz się także jak w łatwy sposób sprawdzić, czy masz wiotkie stawy i co zrobić, jeśli doskwierają Ci związane z tym dolegliwości.
- Czym są zmiany zwyrodnieniowe stawów?
- Zmiany zwyrodnieniowe stawów – objawy
- Zmiany zwyrodnieniowe stawów – jak i dlaczego powstają?
- Kto ma zmiany zwyrodnieniowe stawów?
- Jak zapobiec zmianom zwyrodnieniowym stawów?
- Zmiany zwyrodnieniowe stawów – fizjoterapia
- Czy da się uratować moje stawy? – podsumowanie
Czym są zmiany zwyrodnieniowe stawów?
Z biegiem czasu we wszelkich strukturach organizmu zachodzą zmiany. Tkanki regularnie ulegają niszczeniu i regeneracji. Jeżeli między procesami rozpadu, a budowy jest równowaga nie obserwujemy żadnych problemów – np. gdy ściera nam się naskórek, ale w jego miejsce powstaje nowy. A co w sytuacji, gdy z jakiś powodów organizm nie nadąża z naprawianiem zniszczonych struktur? Dzieje się tak w przypadku zmian zwyrodnieniowych stawów. Następuje degeneracja tkanek budujących staw, w szczególności tkanki chrzęstnej. Zadaniem tkanki chrzęstnej jest ochrona stawów przed uszkodzeniem i zużyciem. W przypadku zmian zwyrodnieniowych psuje się struktura, która chroni stawy przed zniszczeniem.
Stawy, w których najczęściej dochodzi do zmian zwyrodnieniowych to te, które przenoszą duże obciążenia lub odpowiadają za wielokrotnie powtarzane, w ciągu dnia, ruchy. Są to w szczególności stawy:
- biodrowe
- kolanowe
- kręgosłupa lędźwiowego
- szyi
- palucha stopy
- palców ręki
Choroba zwyrodnieniowa dzieli się na pierwotną, której prawdopodobieństwo wzrasta wraz z wiekiem, a przyczyna nie jest w pełni jasna, oraz wtórną, która ma konkretną, poznaną przyczynę np. uraz, cukrzyca, RZS, nieprawidłowości w budowie stawu. W przebiegu choroby zwyrodnieniowej pojawiają się okresy stabilizacji i zaostrzeń.
Zmiany zwyrodnieniowe stawów - objawy
Objawy zmian zwyrodnieniowych:
- ból stawów (na początku tylko w ruchu, później również w spoczynku)
- poranna sztywność stawów (max do 1 godziny po przebudzeniu)
- sztywność stawów po okresach bezruchu np. po długim siedzeniu
- ograniczenie ruchomości stawów
- trzeszczenia
- zniekształcenia i poszerzenia obrysów stawów
- deformacje kostne
- stan zapalny stawów
Zmiany zwyrodnieniowe stawów – jak i dlaczego powstają?
Zmiany zwyrodnieniowe w pierwszej kolejności dotyczą warstwy powierzchownej chrząstki stawowej. Tkanka chrzęstna to, w dużym uproszczeniu, odkształcająca się pod wpływem nacisku struktura umożliwiająca amortyzację sił przenoszonych przez staw. Swoją elastyczność i odporność na ucisk chrząstka stawowa zawdzięcza zmianom ciśnienia płynu w jej obrębie.
Proces powstawania zmian zwyrodnieniowych wygląda następująco:
- Nieprawidłowe obciążanie chrząstki szklistej stawu np. przez przeciążanie stawów lub nieprawidłowy wzorzec ruchu.
- Zmniejszenie przepływu płynu śródmiąższowego do i z chrząstki stawowej.
- Osłabienie odżywienia tkanki chrzęstnej i odpływu metabolitów,
- Zmniejszenie elastyczności tkanki chrzęstnej, a więc i osłabienie amortyzacji.
- Uszkadzanie się tkanki chrzęstnej i brak jej regeneracji.
Kto ma zmiany zwyrodnieniowe stawów?
Na chorobę zwyrodnieniową stawów choruje między 3,3 a 3,6% całej populacji. Częściej są to kobiety niż mężczyźni. Na podstawie badania przeprowadzonego na licznej grupie w Stanach Zjednoczonych wysnuto wniosek, iż 80% osób po 65 r. ż. ma chorobę zwyrodnieniową stawów i większości z nich towarzyszą dotkliwie jej objawy.
Jednak nie każdy kto ma zmiany zwyrodnieniowe cierpi na chorobę zwyrodnieniową stawów. Gdyby tak było chorzy byliby niemal wszyscy ludzie, ponieważ zmiany zwyrodnieniowe w mniejszym lub większym stopniu dotyczą każdego z nas.
Czynnikami wpływającymi na rozwój zmian zwyrodnieniowych stawów są:
- starszy wiek
- płeć żeńska
- otyłość
- czynniki genetyczne
- osłabione mięśnie
- urazy w obrębie stawów
- nieprawidłowe wzorce ruchu
- przetrenowanie (sport wyczynowy)
- choroby zapalne
- siedzący tryb życia i brak aktywności ruchowej
- dysbalans mięśniowy
- zaburzenia hormonalne
- cukrzyca
- zespół Marfana
- choroba Wilsona
- zespół Ehlers-Danlos
Jak zapobiec zmianom zwyrodnieniowym stawów?
W profilaktyce powstawania zmian zwyrodnieniowych podkreślana jest waga aktywności fizycznej. Nie chodzi tutaj o bycie wyczynowym sportowcem, a raczej o systematyczny, zdrowy, różnorodny ruch. Warto także zadbać o prawidłowy sposób wykonywania ćwiczeń, którego instruktażu może udzielić dobry trener lub fizjoterapeuta. Kolejnym ważnym aspektem jest zachowanie prawidłowej masy ciała. Pozwoli to na optymalne funkcjonowanie stawów, bez przeciążania ich struktur.
Zmiany zwyrodnieniowe stawów – fizjoterapia
Niezwykle ważne jest wczesne wprowadzenie fizjoterapeuty u osób z objawami postępującego zwyrodnienia stawów. Pomoże to zapobiec leczeniu stawów farmakoterapią czy przez operację wszczepienia endoprotezę. Prawidłowy instruktaż dotyczący wykonywania ćwiczeń, indywidualna terapia i odpowiedź na pytania dotyczące dolegliwości mogą okazać się kluczowe w leczeniu zmian zwyrodnieniowych.
Po dokładnie przeprowadzonym wywiadzie medycznym i badaniu funkcjonalnym, fizjoterapeuta dobiera odpowiednie postępowanie, w którego skład wchodzą np.:
- praca manualna na strukturach tworzących staw
- rozluźnianie nadmiernie aktywnych lub przykurczonych mięśni
- wzmocnienie i aktywowanie przez odpowiedni trening osłabionych lub nieaktywnych mięśni
- nauka wykonywania poprawnych wzorców ruchowych, aby nie niszczyć powierzchni stawowych
- ćwiczenia propriocepcji
- terapia manualna (np. techniki przeciwbólowe, zwiększające zakres ruchu)
- odpowiedni trening wykonywany w gabinecie i w domu
- fizykoterapia (TENS, ultradźwięki, krioterapia, jonoforeza)
- edukowanie pacjenta na temat codziennej aktywności i dostosowania treningu do stanu pacjenta
- dążenie do optymalnej masy ciała np. poprzez wdrożenie treningów
Czy da się uratować moje stawy? - podsumowanie
Zmiany zwyrodnieniowe stawów w mniejszym lub większym stopniu dotyczą każdego z nas. Warto zadbać o profilaktykę, opartą w głównej mierze na aktywności fizycznej, aby w pewnym stopniu zapobiec ich powstawaniu. W przypadku występowania bólu lub sztywności stawów warto szybko udać się do specjalisty i wdrożyć odpowiednie leczenie. Nasi fizjoterapeuci oferują wiele metod i technik, aby w sposób kompleksowy podejść do problemu pacjenta i pomóc mu pozbyć się bólu i innych występujących u niego objawów.
Praktyka kliniczna pokazuje, że częstym przypadkiem jest leczenie zdjęć rentgenowskich pacjenta a nie samego pacjenta. To, że mamy zmiany w obrazie RTG lub MRI które zwiększają się wraz z wiekiem to niezaprzeczalny fakt. Ale nie wszystkie te zmiany są bezpośrednio generatorami bólu i nie zawsze powinny być leczone w gabinecie terapeuty. Często lepszym rozwiązaniem jest odpowiedni trening, zmiana diety i inne działania. Trzeba o tym pamiętać. Podejście takie zmniejsza koszty leczenia i zwiększa skuteczność terapii.
Dr Arkadiusz Sosnowski
Fizjoterapeuta, osteopata
