Dolegliwości bólowe stawu biodrowego są często spotykanym problemem w populacji. Istnieje wiele czynników prowokujących ból w okolicach stawu biodrowego, dlatego istotne jest dokładne zbadanie przyczyn występujących dolegliwości i na tej podstawie dobranie odpowiedniego postępowania terapeutycznego.
Ból biodra jest trudny do opisania. Pacjenci mówią często, że po prostu „boli ich biodro”. Natomiast lokalizacja, intensywność dolegliwości, co powoduje ich wzrost, a co przynosi ulgę zależy od struktury, która jest dotknięta i dokładnej przyczyny powodującej uraz lub zapalenie. Ból może być odczuwany z przodu, jako ból pachwiny, bocznie na krętarzu większym, lub w pośladku. Często również pacjenci uskarżają się na ból w stawie kolanowym, mimo iż przyczyna dolegliwości bólowych faktycznie znajduje się w stawie biodrowym.
Większość problemów w obrębie stawu biodrowego rozwija się stopniowo, na przestrzeni tygodni, miesięcy a nawet lat. Do najczęściej występujących przyczyn dolegliwości bólowych w tym rejonie należy choroba zwyrodnieniowa, bursitis (zapalenie kaletki), tendopatie (patologie ścięgien), konflikt udowo-panewkowy, uszkodzenie obrąbka i urazy. W przypadku niektórych z wymienionych czynników dużą rolę odgrywają uwarunkowania genetyczne danej osoby. To, w jaki sposób ukształtowała się architektura stawu biodrowego ma również duży wpływ na występowania bólu w przyszłości, bowiem kształt głowy kości udowej i panewki ma zasadnicze znaczenie dla zużycia chrząstki stawowej.
Ćwiczenia stawu biodrowego mają istotne znaczenie w leczeniu, rehabilitacji i profilaktyce wielu elementów wpływających na staw i otaczające go struktury. Wczesna interwencja i dobrze dobrany program treningowy pozwolą zredukować symptomy i dolegliwości bólowe, zwiększą zakres ruchu oraz zredukują nagatywny wpływ uwarunkowań niszczących staw. Dotknięty chorobą staw biodrowy, nie zawsze musi być bolesny. Natomiast, jeśli pojawi się już ból, to może on mieć różną intensywność. U niektórych osób poważnie zajęty chorobą zwyrodnieniową staw biodrowy jest bezbolesny, natomiast u innej już niewielkie zmiany stawowe powodują ból, zmniejszający jakość życia. Dlatego ważne jest, aby dopasować indywidualnie do każdej osoby program treningowy. Co działa dla jednego pacjenta, nie zawsze musi być odpowiednie dla drugiej osoby, mimo że dysfunkcja dotyczy tego samego stawu. Ból biodra może powodować trudności z poruszaniem się, wchodzeniem i schodzeniem ze schodów, przysiadami, albo spaniem na stronie bolesnego biodra.
Dodatkowo w okolicy stawu mogą być słyszalne trzaski. Jeśli pojawią się następujące objawy:
- ból związany z aktywnością
- sztywność po okresie bezczynności
- ograniczenie ruchomości (utrudniające wykonywanie pewnych zdań)
- poczucie niepewności lub niestabilności ruchowej
- ograniczenie czynnościowe i upośledzenie ruchowe
jest to sygnał, że staw biodrowy nie funkcjonuje prawidłowo i należy zgłosić się do terapeuty. Wczesna interwencja pozwoli zahamować zmiany degeneracyjne w stawie i pozwoli cieszyć się swobodą ruchów przez dłuższy czas.
W codziennym funkcjonowaniu wyrobiliśmy sobie nawyki ruchowe, często powodujące niepotrzebny stres dla naszych stawów biodrowych, który potem może przerodzić się w ból. Siedzący tryb życia jest jednym z takich nawyków. Połączony z niedostateczną aktywnością fizyczną, wprowadza dysbalans mięśniowy, co później może być przyczyną bólów w stawie biodrowym. Ważne jest zatem przywrócenie prawidłowej postawy i równowagi w ciele. Rolą programu treningowego, w zwalczaniu bólów stawów biodrowych, jest odtworzenie prawidłowej postawy ciała. Zredukuje to stres wywierany na staw biodrowy, podczas odzyskiwania jego mobilności i elastyczności. Poprzez rozciągnie i wzmacnianie mięśni program treningowy ma na celu zwalczenie przyczyn dolegliwości. Przywrócenie zakresu ruchu i poprawa siły mięśniowej wzmocni staw i będzie zapobiegać dalszym uszkodzeniom.
W przypadku niektórych schorzeń biodra wystarczy poprawić elastyczność skróconych i napiętych mięśni w obrębie stawu. Dysbalans mięśniowy ogranicza funkcjonowanie stawu i zmniejsza jego zakres ruchu. W momencie, kiedy zostanie uzyskany pełny zakres ruchu należy rozpocząć wzmacnianie mięśni. Można to robić na dwa sposoby: w łańcuchu kinematycznym zamkniętym bądź otwartym. Staw biodrowy w funkcji pracuje w zamkniętym łańcuchu kinematycznym (stopa oparta o podłoże). Praca w obciążeniu stawu biodrowego wymaga dodatkowego zaangażowania mięśni synergistycznych i stabilizujących, dlatego taka forma ćwiczeń jest najbardziej efektywna w terapii. Przykładem ćwiczeń w zamkniętym łańcuchu kinematycznym są przysiady, wypady i wchodzenie na stopnie. Dodatkowy opór dodawany jest poprzez użycie ciężarków bądź elastycznych taśm. Ćwiczenia w otwartym łańcuchu kinematycznym polecane są szczególnie pacjentom w początkowej fazie rehabilitacji, jak również tym, którzy z różnych przyczyn (przeważnie ze względu na uszkodzenie chrząstki stawowej) nie mogą obciążać stawu.
Kolejnym elementem programu terapeutycznego jest odbudowywanie propriocepcji i koordynacji mięśniowej. Pozwoli to na odzyskanie kontroli neurologicznej niezbędnej dla prawidłowego funkcjonowania stawu. Pobudzenie receptorów stawowych i mięśniowych odbudowywuje dynamiczną stabilność stawu. Dzieje się to przez ćwiczenia stania na jednej nodze z zamkniętymi oczami, z wykorzystaniem np. poduszki sensomotorycznej bądź suszki. Podstawową zaletą takich ćwiczeń jest powrót do pełnej aktywności sportowej, bez ciągłej potrzeby „uważania” na dotknięty staw.
Ćwiczenia plyometryczne są ostatnim etapem programu terapeutycznego. Są to zaawansowane ćwiczenia mające na celu rozwinąć moc i ekscentryczną odpowiedź mięśniową, niezbędną w wielu dyscyplinach sportowych. Budowanie siły mięśniowej poprzez skurcz ekscentryczny i poprzez reakcję na rozciąganie, wywoływane poprzez ćwiczenia plyometryczne, są często brakującym ogniwem w odzyskiwaniu siły mięśniowej stawu biodrowego. Takie ćwiczenia obejmują szybkie skoki ze zmianą kierunku, czy np. zeskakiwanie z wysokości z następującym szybkim odbiciem w górę. Ćwiczenia plyometryczne są niezbędne dla sportowców chcących odzyskać pełną sprawność po urazie biodra. Natomiast pacjenci uprawiający sport rekreacyjnie i ci, którzy nie wymagają rozwoju tego skurczu mięśniowego, mogą pominąć tą fazę.
Już we wczesnej fazie rehabilitacji należy rozpocząć indywidualnie dobrany program treningowy. Pozwoli on na odpowiednie dopasowanie ćwiczeń, które przywrócą prawidłową biomechanikę całej kończyny dolnej, uelastycznią i jednocześnie wzmocnią mięśnie w obrębie stawu biodrowego. Dobrze dopasowany program terapeutyczny przywróci ruchomość stawu i pozwoli cieszyć się jego pełną, nieograniczoną funkcją przez długi czas.