Dlaczego słyszę ten dźwięk??? – szumy uszne

Buczenie, dzwonienie, klikanie, charczenie, szum, pisk – to słowa, z pomocą których osoby cierpiące na szumy uszne opisują stale lub często im towarzyszący dźwięk. Znaczna część społeczeństwa doświadcza na co dzień szumów usznych o różnym nasileniu, nierzadko znacznie utrudniających funkcjonowanie. Szumy uszne to dolegliwość, przy której występowaniu słyszysz dźwięk w jednym lub obydwu uszach, mimo że nie ma on zewnętrznego źródła. Czy to znaczy, że dźwięk ten w ogóle nie istnieje? Dlaczego czasami jest, a czasami go nie ma? Czy ktoś może Ci pomóc uwolnić się od tego dźwięku? Czy wiedziałeś, że jeżeli laryngolog nie znalazł u Ciebie przyczyny szumów usznych to pomóc może Ci fizjoterapeuta? Odpowiedzenie na te pytania pomoże Ci poradzić sobie z problemem jakim są szumy uszne!

• Czym są szumy uszne?
• Podział szumów usznych
• Kogo dotyczą szumy uszne?
• Dlaczego mam szumy uszne?
• Czy dźwięk, który słyszę istnieje?
• Szumy uszne – czynniki ryzyka i zaburzenia współwystępujące
• Szumy uszne – co na to lekarz?
• Szumy uszne – co na to fizjoterapeuta? Wywiad i badanie
• Szumy uszne – co na to fizjoterapeuta? Edukacja
• Szumy uszne – co na to fizjoterapeuta? Terapia
• Szumy uszne – podsumowanie

Najkrócej szumy uszne można opisać jako postrzeganie dźwięku przy braku odpowiadających mu bodźców akustycznych. Pacjenci do ich opisania używają słów takich jak; szum, pisk, buczenie,

charczenie, dzwonienie itp. Często porównują je także do odgłosów wydawanych przez zwierzęta, środki transportu lub instrumenty. Wysokość, ton, rodzaj, częstotliwość i intensywność słyszanego dźwięku są niezwykle zróżnicowane i inne dla każdego pacjenta. Według badań u części pacjentów szumy uszne są tak silne i frustrujące, że prowadzą ich do prób samobójczych. U innych osób zaś występuje słyszalny jedynie w całkowitej ciszy delikatny szum w jednym uchu, który w łatwy sposób udaje się zignorować i nie sprawia większych problemów. Przyczyny powstania szumów usznych różnią się zależnie od ich rodzaju. Nierzadko po wykluczeniu przyczyny laryngologicznej u lekarza pacjent zostaje sam z tą niezwykle uciążliwą dolegliwością. W tym miejscu na pomoc przychodzi odpowiednio dobrana osteopatia i fizjoterapia.

Szumy uszne dzieli się na kilka sposobów:

1. Ze względu na przyczynę powstania:
a) Subiektywne (somatyczne) – stan, w którym dźwięk jest zjawiskiem fantomowym i słyszany jest jedynie przez pacjenta
b) Obiektywne – stan, w którym dźwięk jest generowany w organizmie i przenoszony do ucha np. przez mięsień napinający błonę bębenkową
2. Ze względu na czas występowania:

3. Ze względu na stopień nasilenia:

Szumy uszne o różnym natężeniu dotyczą według badań od 5 do 19% populacji. Około dwa razy częściej dotykają kobiet niż mężczyzn. Nie ma grupy wiekowej, która wyraźnie dominuje nad innymi w kwestii częstości występowania. Literatura naukowa mówi, że szumy uszne dotyczą osób w każdym wieku. Istnieje natomiast ciekawe badanie, w którym wzięło udział około 1200 osób z szumami usznymi w wieku od 17 do 81 lat.

Z tego badania wyciągnięto następujące wnioski:

• Największe problemy ze snem ze względu na szumy uszne dotyczą starszych kobiet
• Największy niekorzystny wpływ na codzienne funkcjonowanie i samopoczucie szumy uszne mają u mężczyzn po 45 roku życia i kobiet w wieku 45-59 lat.

Żeby odpowiedzieć na pytanie, dlaczego akurat ta, a nie inna osoba doświadcza szumów usznych należy wziąć pod uwagę wiele zmiennych. Istnieją czynniki, które predysponują do powstawania szumów. Jeżeli więc jesteśmy narażeni na duży hałas, mamy zaburzenia słuchu lub problem ze stawem skroniowo-żuchwowym bardziej prawdopodobne jest, że dotknie nas dolegliwość jaką są szumy uszne niż w populacji pozbawionej powyższych czynników. Odnotowuje się także niekorzystny wpływ stresu na występowanie szumów usznych. Dwukrotnie większa liczba pacjentów płci żeńskiej cierpiąca na tą dolegliwość również sugerować może wpływ hormonów lub zwiększonej wrażliwości na ich występowanie.

Mechanizm powstawania szumów usznych u pacjentów z wykluczoną przyczyną laryngologiczną nie jest do końca jasny. Wiarygodne hipotezy mówią np. o wpływie dysfunkcji powięzi w okolicy uszu na występowanie tego zaburzenia, ale także o nierównomiernym napięciu mięśniowym w okolicy głowy. Zmiany takie mogą powstawać wtórnie np. w związku z wcześniej przytoczonymi czynnikami ryzyka. Przykładowo silny stres powoduje zwiększone napięcie mięśni okolicy głowy i szyi. Uraz głowy może prowadzić do uszkodzenia powięzi i po jej naprawie ma ona słabsze właściwości adaptacyjne. Taki stan rzeczy może przyczyniać się do generowania szumów usznych.

Dźwięk, który słyszy pacjent cierpiący na szumy uszne jest intensywniejszy w ciszy. Często także znacznie przybiera na sile w stresujących sytuacjach co może być tłumaczone zwiększonym napięciem mięśniowym w okolicy głowy.

Jeden z podziałów szumów usznych wyszczególnia szumy uszne subiektywne i obiektywne. W przypadku tych pierwszych słyszany dźwięk jest zjawiskiem fantomowym i nikt inny nie jest w stanie go usłyszeć. Inaczej sytuacja prezentuje się w przypadku szumów usznych obiektywnych, gdzie dźwięk rzeczywiście powstaje i jest przenoszony do ucha pacjenta. Nie powstaje jednak na zewnątrz od ciała człowieka. Jest generowany w organizmie i przenoszony do ucha np. przez mięsień napinający błonę bębe

Czynniki ryzyka:

• zaburzenia słuchu
• narażenie na hałas
• starzenie się
• urazy głowy
• depresja
• dysfunkcje kręgosłupa szyjnego
• dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych

Zaburzenia współwystępujące:

• zaburzenia słuchu i przedsionka
• zaburzenia nastroju
• zaburzenia lękowe
• reakcja na silny stres i zaburzenia adaptacyjne
• dysfunkcje kręgosłupa szyjnego
• dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych

Porównując czynniki ryzyka i zaburzenia współwystępujące łatwo zauważyć, że wiele z nich jest podobnych lub nawet takich samych. Pokazuje to m. in., że np. depresja może napędzać szumy uszne, a szumy uszne pogłębiać obniżony nastrój. Jako ważny obszar badania dla specjalisty jawią się także stawy skroniowo-żuchwowe i kręgosłup szyjny.

Przy około 80% szumów usznych towarzysząco lub jako jedna z przyczyn występuje uszkodzenie słuchu. Dlatego tak istotna w tym wypadku jest wizyta u laryngologa. Obserwując u siebie słyszenie dźwięków niewiadomego pochodzenia warto, więc w pierwszej kolejności udać się do lekarza, aby skontrolować czy przyczyną problemu nie jest przypadkiem dysfunkcja laryngologiczna. Lekarz może wykonać badania słuchu, po których informuje pacjenta czy szumy uszne są u niego związane z problemem laryngologicznym, z którym potrafi mu pomóc. Nierzadko po badaniu lekarz wyklucza przyczynę laryngologiczną i wtedy należy udać się do fizjoterapeuty, który za pomocą szeregu badań funkcjonalnych i charakterystyki słyszanego dźwięku pomoże odnaleźć przyczynę problemu i wdroży odpowiednią terapię.

Jeżeli pacjent ma diagnozę laryngologiczną lub lekarz przyznaje, że nie wie czym spowodowane są szumy uszne należy udać się do fizjoterapeuty. Dobry specjalista znając charakterystykę różnego rodzaju zaburzeń w obrębie głowy i szyi, po wnikliwym wywiadzie i badaniu, pomoże postawić właściwą diagnozę funkcjonalną i wdrożyć terapię.

W wywiadzie pacjenta z szumami usznymi nie może zabraknąć pytań o:

• charakter, rodzaj, modulację i wysokość słyszanego dźwięku
• czas występowania szumów usznych
• intensywność szumów usznych
• obecność pulsowania pokrywającego się z częstotliwością skurczów serca
• obecność objawów towarzyszących np. zaburzenia snu, problemy z koncentracją, ból, ograniczona ruchomość żuchwy i kręgosłupa szyjnego
• wpływ szumów usznych na codzienne funkcjonowanie, emocje i oczekiwania

Badanie funkcjonalne pacjenta z szumami usznymi składa się między innymi z:

• badanie mięśni m. in. głowy, szyi i obręczy kończyn górnych (palpacja, siła mięśniowa, symetria)
• badanie stawów m. in. głowy, szyi i obręczy kończyn górnych (palpacja, ruchomość, symetria)
• badanie równowagi
• inne

Wnikliwa diagnostyka pomoże nam zlokalizować strukturę, której nieprawidłowe działanie powoduje generowanie słyszanego przez pacjenta dźwięku. Np. jeśli fizjoterapeuta w wywiadzie dowie się, że pacjent opisuje słyszany dźwięk jako klikanie i zaklejanie, a jako objaw towarzyszący wskaże uczucie zatkanego ucha daje to specjaliście pewną sugestię co do rozpoznania (podejrzanym staje się staw skroniowo-żuchwowy). Jeżeli badanie stawu skroniowo-żuchwowego potwierdzi patologię tej okolicy, fizjoterapeuta będzie mógł wprowadzić nakierowaną na ten staw terapię i pomóc pacjentowi pozbyć się objawów.

W leczeniu szumów usznych istotne jest wpływanie pozytywnie na stan emocjonalny pacjenta poprzez obszerne informacje na następujące tematy:

• czym są szumy uszne
• profilaktyka uszkodzeń i ochrona słuchu
• potrzeba przyzwyczajanie się do szumów usznych
• szkodliwy wpływ stresu na szumy uszne
• monitorowanie rozwoju szumów usznych
• unikanie ciszy
• radzenia sobie z problemami ze snem
• radzenia sobie z emocjonalnymi konsekwencjami szumu w uszach, również z pomocą psychologa

W skład działań terapeutycznych, wdrażanych przez fizjoterapeutów w leczeniu pacjentów z problemem szumów usznych, wchodzi bardzo wiele elementów. Literatura wskazuje jednak na te z nich, które cechują się największą skutecznością. Są to między innymi:

• Terapia odcinka szyjnego kręgosłupa
  • ◦ manipulacje
  • ◦ mobilizacje stawowe
  • ◦ ćwiczenia
  • ◦ terapia punktów spustowych
  • ◦ akupunktura
  • ◦ suche igłowanie
  • ◦ techniki rozciągające
  • ◦ masaż głęboki tkanek miękkich
  • ◦ TENS
  • ◦ techniki powięziowe
  • ◦ terapia cranialno-sakralna
  • ◦ terapia wisceralna
• Terapia stawów skroniowo-żuchwowych
  • ◦ korekcje zgryzu
  • ◦ ćwiczenia normalizujące napięcie mięśni
  • ◦ ćwiczenia korygujące asymetrię ruchu żuchwy
  • ◦ szyny
• Trening posturalny

Piśmiennictwo naukowe wykazuje również skuteczność technik, stosowanych przez zespół interdyscyplinarny np. poprzez współpracę fizjoterapeuty z psychologiem. Do opisywanych, skutecznych działań należą między innymi:

• Terapia poznawczo-behawioralna
• Terapia Maskowania szumów usznych
• Qigong (ćwiczenia i medytacja wywodzące się z Chin)

Szumy uszne to dolegliwość, przy której występowaniu pacjent słyszy różnego rodzaju dźwięki w jednym lub obydwu uszach, mimo iż nie powstają one w środowisku go otaczającym. Często występowanie szumów usznych nasilone jest w ciszy np. w trakcie zasypiania. Intensywność i rodzaj słyszanego dźwięku znaczenie różni się u pacjentów. Szumy uszne dotyczą od 5 do 19% populacji, a w skrajnych przypadkach prowadzą nawet do myśli i prób samobójczych. W celu zdiagnozowania przyczyny tej dolegliwości należy udać się do laryngologa. Wobec wykluczenia przyczyn laryngologicznych nasi fizjoterapeuci i osteopaci mogą zaproponować skuteczną terapię, która pomoże zwiększyć komfort życia i zmniejszyć odczuwane objawy, a nierzadko nawet całkowicie się ich pozbyć.

Dr Arkadiusz Sosnowski
Weronika Kruk