Ganglion nadgarstka jest uwypukleniem cienkiej warstwy tkanki łącznej. Może on się składać z jednej lub większej liczby przestrzeni cystowych wypełnionych mieszanką kwasu hialuronowego, mucyną, glukozaminą, globulinami i albuminami.
W obrębie ręki i nadgarstka ganglion jest najczęściej występującym guzem. Najczęściej jego pojawienie się jest zauważalne przez powłoki skórne jako uwypuklenie od strony dłoniowej lub grzbietowej. Istnieje jednak grupa ganglionów, które są ukryte i wymagają badania specjalistycznego do potwierdzenia ich obecności.
Najczęściej pojawia się od strony dłoniowej i grzbietowej podstawy kciuka. Lokalizacja dłoniowa odpowiada położeniu stawu promieniowo-nadgarstkowemu lub łódeczkowato-czworobocznemu, a grzbietowa – położeniu stawu łódeczkowato-księżycowatemu. Ma to często swój związek z patologiami na poziomie poszczególnych z tych połączeń. Mimo obecności bardziej typowych lokalizacji, ganglion może pojawić na poziomie każdego stawu nadgarstka i ręki.
Częstość występowania w populacji jest trudna do dokładnego określenia ze względu na łagodny charakter dolegliwości. Wiele osób nie decyduje się na konsultację lekarską przez co statystyka lekarska nie odzwierciedla rzeczywistego stanu. Szacuje się jednak, że może on pojawiać się u 25-43 na 100000 osób. W badaniach przeprowadzonych na asymptomatycznej losowej grupie, u ponad 50% wykazano obecność tej patologii. Dlatego też uważa się, że jest on dużo powszechniejszy niż się sądzi i jednocześnie najczęściej ma postać bardzo łagodną.
Ganglion znacznie częściej występuje u kobiet. Może się pojawić nagle lub powoli narastać. Szczyt zachorowań to 2-4 dekada życia. Może pojawiać się jednak również u dzieci i u osób starszych, przy czym w pierwszej grupie ustępuje maksymalnie do roku.
Przyczyny tak powszechnego występowania ganglionów są nieznane. Jednak u ponad 10% przypadków pojawienie się patologii poprzedzone jest urazem. Również istnieje korelacja między niestabilnością nadgarstka, a częstością występowania ganglionu. Dlatego istotne podczas rozpoznania jest przebadanie nie tylko samego guza lecz również poszczególnych stawów ręki. Jako jeden z czynników inicjujących podaje się również mikrourazy, choć nie wykazano korelacji pojawiania się gangliona z wykonywanym zawodem.
W badaniu charakterystyczne jest uwypuklenie na poziomie nadgarstka. Może ono być bolesne i dodatkowo ograniczać ruchy. Badaniem potwierdzającym charakter guza jest ultrasonografia i kosztowniejszy rezonans magnetyczny. Część lekarzy stosuje również transiluminację. Ze względu na charakter rozrostowy patologii wielu pacjentów zgłasza się na konsultację z obawą przed nowotworem. Badania obrazowe w sposób szybki potwierdzają łagodny charakter zmiany. Mimo powszechnego występowania ganglionów nigdy nie zarejestrowano uzłośliwienia. Dla wielu osób mimo braku wpływu na funkcję ręki stanowi on problem kosmetyczny. Tylko ¼ osób konsultujących się ze specjalistą ma problem bólowy, a ograniczenie funkcji dotyczy jedynie 8%. W wywiadzie pacjent może zgłaszać narastanie uwypuklenia po aktywności fizycznej i zmniejszanie po odpoczynku. Czasem ganglion może pęknąć, co może być bolesne, ale nie niesie ze sobą żadnych negatywnych konsekwencji.
Ganglion klasyfikuje się jako łagodny jeśli jest bezobjawowy. Przy przewlekaniu się lub pojawieniu się obawy przed rakiem, określa się go jako umiarkowany i podejmuje działania lecznicze. Mają one na celu głównie uspokojenie pacjenta. Jako stan ostry przyjmuje się patologię z dużym bólem i ograniczeniem funkcji.
Leczenie zachowawcze stosuje się przy formie łagodnej i umiarkowanej. Wiedząc, że w zależności od źródeł, tendencja do samoleczenia to od 33% do 63%, czynnikiem najistotniejszym staje się czas i wytłumaczenie pacjentowi z czym ma do czynienia. Jeśli pojawia się ból, stosuje się wszelkie działania przeciwbólowe (fizykoterapia, farmakoterapia, terapia manualna). Należy jednak pamiętać, że w przypadkach związanych z niestabilnością, przeciążeniem lub urazem leczenie tylko objawowe związane jest z duża nawrotowością. Dlatego rehabilitacja w tej grupie pacjentów jest interwencją pierwszoplanową. Jedną ze skuteczniejszych form działania objawowego może być również punkcja z jednoczesnym podaniem hialuronidazy. Pojedyncza punkcja jest dużo mniej skuteczna niż trzykrotna (częstość nawrotów). Przy tym tylko 25% pacjentów, u których wykonano ją jednokrotnie wymagało w późniejszym okresie zabiegu chirurgicznego. Skuteczność iniekcji sterydowych nie została jak dotąd potwierdzona.
Interwencja chirurgiczna (artroskopowa lub otwarta) jest wykonywana w grupie z ograniczeniem ruchomości i dużym bólem. Przy czym należy pamiętać, że w 27% ból pozostaje nawet po zabiegu. Nawroty po operacji mogą być relatywnie częste(1-40%) i zależne są od zastosowanej techniki.
Ze względu na swój łagodny charakter ganglion w pierwszej kolejności powinien być leczony zachowawczo. Czas i leczenie przyczynowe w większości przypadków jest wystarczające do rozwiązania problemu. W ostrych przypadkach jednak, upośledzających funkcję, powinno się wziąć pod uwagę również operację.