Łokieć golfisty (epicondylitis medialis) to dolegliwość odpowiadająca dużo częściej spotykanemu łokciowi tenisisty. Patologia ta obejmuje ścięgno wspólne mięśni zginających nadgarstek przyczepiających się do niewielkiej wyniosłości kostnej – nadkłykcia przyśrodkowego. Do grupy tej wlicza się mięśnie: nawrotny obły, zginacz promieniowy nadgarstka, zginacz powierzchowny palców, zginacz łokciowy nadgarstka. Najczęściej patologia obejmuje ścięgna i przyczepy dwóch pierwszych z nich. Ich ścięgna przyczepiają się do nadkłykcia od strony przedniej i nieco dolnej. Tam właśnie można zlokalizować miejscową tkliwość w przypadkach łokcia golfisty.
Do rozwinięcia patologii dochodzi w wyniku przeciążeń grupy mięśniowej zginającej nadgarstek i pronującej przedramię. Cykliczne obciążenia zawodowe czy sportowe powodują przerost tkanki mięśniowej. Nadmierne siły oddziaływujące na przyśrodkową część stawu łokciowego doprowadzają do mikrourazów. Ze względu jednak na charakter cykliczny obciążeń, proces leczenia nie przebiega prawidłowo, doprowadzając do zmian o cechach zapalenia neurogennego. W strukturze ścięgien pojawiają się liczne ślady zbliznowaceń, ale tkanka wypełniająca nie jest w pełni ukształtowana, wytrzymała. Konsekwencją tego stanu są dalsze uszkodzenia. W strefie zmian patologicznych pojawiają się nowe naczynia krwionośne. Wraz z nimi biegną liczne nerwy, a wśród nich szczególnie istotne są włókna i receptory bólowe. Wszystko to powoduje uwrażliwienie ścięgna i jego przyczepu na bodźce mechaniczne oraz chemiczne. Tkanka reaguje bólowo zarówno na siły rozciągające, jak i na obecność uwalnianych w niej mediatorów zapalnych.
Wśród czynników ryzyka mogących przyczyniać się do rozwinięcia się łokcia golfisty wyszczególnia się:
- cykliczne obciążenia zginaczy nadgarstka i prozatorów przedramienia – dźwiganie, sporty z elementem rzutów;
- niewydolność układu więzadłowego przyśrodkowego (w szczególności uszkodzenie pęczka przedniego więzadła pobocznego przyśrodkowego) – wiotkość wrodzona, urazy, zaburzenia struktury stawu ramienno-łokciowego;
- wrodzona nadmierna koślawość stawu łokciowego;
- obciążenia o charakterze ekscentrycznym (przy osłabieniu kontroli mięśniowej);
- słaba forma mięśni zginających nadgarstek i pronujących przedramię.
Podstawowym objawem epicondylitis medialis jest ból. W zależności od fazy rozwoju patologii, ból może być bardzo niewielki i pojawiać się jedynie na początku aktywności fizycznej lub tak dotkliwy, że uniemożliwia kontynuowanie czynności. W skrajnych przypadkach może być również obecny w spoczynku. W zależności od natężenia bólu, może pojawić się osłabienie funkcji przedramienia i ręki. Utrudniony jest chwyt i wszystkie czynności połączone z nawróceniem przedramienia.
W badaniu stwierdza się tkliwość okolicy przednio dolnej nadkłykcia przyśrodkowego. Prowokacja bólu możliwa jest przy wykonaniu oporowanego zgięcia nadgarstka i pronacji przedramienia w 90 stopniach zgięcia łokcia. Podczas badania należy przeprowadzić testy nerwu łokciowego oraz testy nadruchomości przyśrodkowej stawu łokciowego, aby wyeliminować współistnienie zespołu rowka nerwu łokciowego oraz niestabilności.
Obrazowanie przy zastosowaniu USG, czy MRI początkowo nie jest kluczowe w rozpoznaniu. Warto jednak z niego skorzystać w przypadkach wątpliwych klinicznie oraz przy nakładających się patologiach. W badaniu RTG można uwidocznić zmiany typu zwapnienia w ścięgnach i więzadłach, osteofity, które mogą pojawić się w przypadkach przewlekłego łokcia golfisty.
Leczenie z wyboru jest zachowawcze i obejmuje unikanie czynności prowokujących ból oraz farmakoterapię przeciwzapalną. Dodatkowo wprowadza się działania fizjoterapeutyczne – trening ekscentryczny, masaż poprzeczny, techniki tkanek miękkich – mające na celu aktywację procesów naprawczych oraz działanie przeciwbólowe. Można również zastosować serię zabiegów fizykalnych typu: ultradźwięki, jonoforeza, terapia falą uderzeniową. W przypadkach opornych na leczenie stosuje się szynę nocną i ostrzyknięcie sterydowe. Pamiętać należy jednak, że serie zabiegów sterydowych mogą wtórnie doprowadzać do osłabienia aparatu więzadłowego oraz zmian na poziomie chrząstki stawowej. Nową metodą dająca obiecujące wyniki jest ostrzyknięcie czynnikiem wzrostu. Ze względu na koszty metoda ta nie jest jednak dostępna dla wszystkich pacjentów.
W przypadkach nie reagujących na leczenie zachowawcze prowadzone przez 3-6 miesięcy wykonuje się zabieg chirurgiczny, podczas którego usuwa się uszkodzone tkanki. Dodatkowo, w okolicy nadkłykcia przyśrodkowego robi się serię nawierceń, co ma poprawić ukrwienie i przyspieszyć reakcję naprawczą. Bezpośrednio po zabiegu stosuje się szynę zgięciową w pozycji neutralnej przedramienia. W trakcie rehabilitacji wykorzystuje się wczesne mobilizacje ruchu i tkanek wykonywane przez terapeutę. Funkcję przywraca się stopniowo. Po 6-9 tygodniach można rozpocząć ćwiczenia oporowe mające na celu wzmocnienie kompleksu przyśrodkowego łokcia. Pełną aktywność powinno się uzyskać po 4-5 miesiącach od zabiegu.
