Każdy nerw utworzony jest ze splotu wielu włókien nerwowych. Nerwy obwodowe przekazują impulsy pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym a wszystkimi narządami i strukturami ciała. Nerw piersiowy długi (łac. nervus thoracicus longus) jest jednym z częściej uszkadzanych nerwów obwodowych górnej części ciała, co prawdopodobnie wynika ze specyficznej budowy i położenia nerwu. Włókna tworzące nerw piersiowy długi pochodzą z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych w odcinku szyjnym (C5-C7). Gałęzie brzuszne podążają z rdzenia w stronę ramienia tworząc tzw. splot ramienny. Nerw piersiowy długi po wyjściu ze splotu przechodzi przez mięsień pochyły środkowy, a następnie podąża po bocznej stronie klatki piersiowej w stronę mięśnia zębatego przedniego, który unerwia.
Stan chorobowy nerwu obwodowego wynikający ze zmiany jego czynności i struktury nazywamy neuropatią. W przypadku zaburzenia przewodnictwa nerwu mięsień, do którego nie docierają impulsy nerwowe nie kurczy się. Z biegiem czasu dochodzi do jego stopniowego zaniku. Uszkodzona komórka nerwowa ma dość duże zdolności do regeneracji, zachodzącej przeciętnie w tempie 1mm na dzień. Aby regeneracja powiodła się włókna muszą „znaleźć drogę” do drugiej, przerwanej części nerwu. Zdolność do całkowitej regeneracji nerwu jest związana ze stopniem jego uszkodzenia. W razie niepowodzenia niezbędne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego. Na niepowodzenie procesu regeneracji może mieć wpływ także sam proces gojenia, w którym dochodzi do powstania blizny mogącej mieć wpływ na zaburzenie przewodnictwa.
Neuropatia nerwu piersiowego przedniego powoduje dysfunkcję zwaną łopatką skrzydłowatą. Objawem jest charakterystyczne odstawanie łopatki, szczególnie zauważalne podczas wyprostu kończyny i jej podparcia np. na ścianie.
Przyczyny
W porównaniu z innymi nerwami splotu ramiennego nerw ten posiada mniejsze rozmiary, mniejszą ilość tkanki łącznej, a także relatywnie powierzchowne położenie. Ryzyko uszkodzenia jest większe dodatkowo z powodu długiej drogi jaką przebywa nerw.
Izolowane uszkodzenia nerwu szczególnie często dotykają sportowców. Przyczyną może być tu uszkodzenia spowodowane wielokrotnie powtarzalnym ruchem lub nadmierne rozciągnięcie nerwu. Bezpośrednie uderzenia w okolicach szyi rzadziej doprowadzają do izolowanego uszkodzenia nerwu piersiowego długiego. Częściej mamy tu do czynienia z uszkodzeniem większego obszaru splotu ramiennego. Do urazu może dojść w przypadku asynchronicznej pracy ramienia i łopatki podczas rzutu lub innego nagłego ruchu ramienia np. w golfie, piłce ręcznej czy tenisie. W przypadku sportów walki do uszkodzenia najczęściej dochodzi podczas nagłego szarpnięcia nadmiernie „wykręconego” ramienia. Uraz spowodowany rozciągnięciem nerwu często spotykamy w sportach tj. pływanie, tenis a także podczas treningu na siłowni
Z powodu przebiegu nerwu przez mięsień pochyły środkowy do uszkodzenia nerwu może dojść podczas nadmiernego napięcia tego mięśnia podczas aktywności fizycznej. Przerwanie ciągłości nerwu piersiowego długiego jest możliwe także podczas operacji w okolicach dołu pachowego np. podczas mastektomii. Pewna grupa pacjentów zgłasza się z dolegliwościami ze strony nerwu piersiowego długiego spowodowanymi noszeniem ciężkiej torby na ramieniu.
Decyzja o leczeniu powinna być poparta oceną charakteru uszkodzenia nerwu. W przypadku, gdy doszło do ucisku nerwu (neuropraksja) całkowity powrót funkcji powinien nastąpić w przeciągu kilku dni lub tygodni. W przypadku, gdy funkcjonalna oraz anatomiczna ciągłość włókna nerwowego jest częściowo przerwana (aksonotmesis) jednak nerw zachowuje ciągłość, regeneracja również następuje samoistnie, jednakże trwa dłużej. Średni czas powrotu funkcji nerwu piersiowego długiego wynosi 8 miesięcy, w niektórych przypadkach czas ten może wynosić nawet 2 lata. W przypadku całkowitego przerwania aksonów, mieliny i tkanki łącznej (neurotmesis) niezbędne jest przeprowadzenie zabiegu operacyjnego.
Istotne miejsce w leczeniu zachowawczym zajmuje fizjoterapia. Program usprawniania zależy przede wszystkim od stopnia uszkodzenia nerwu a także przyczyny jej powstawania. W przypadku, gdy uszkodzenie powstało na tle sumowania się mikrourazów poprzez wielokrotne powtarzanie jednego ruchu, podstawową rzeczą jest czasowe zaprzestanie treningu. Dodatkowo należy przyjrzeć się technice wykonywanego ruchu w treningu pacjenta, oraz w przypadku jakichkolwiek zaburzeń skorygować nieprawidłowy stereotyp ruchowy mogący mieć decydujący wpływ na uszkodzenie nerwu.
Rehabilitacja pełni główną rolę w odwracalnych uszkodzeniach nerwu. Stymulacja mięśnia zębatego przedniego ćwiczeniami jest tu kluczowym elementem, co wpływa na zmniejszenie zaniku mięśnia w czasie powrotu funkcji nerwu. Torowanie funkcji nerwu ma także wpływ na jego szybszą regenerację. Inną z metod pobudzania mięśnia do skurczu jest elektrostymulacja. Dodatkowo istotne wydaje się utrzymywanie prawidłowej ruchomości obręczy kończyny górnej. Zwracamy uwagę na ćwiczenia rozciągające mięsień piersiowy mniejszy i większy oraz na profilaktykę przeciążeń związanych z kompensacją braku funkcji mięśnia zębatego przedniego.
