Długość całego kręgosłupa dorosłego człowieka stanowi w przybliżeniu 40-45% długości ciała. Wielkość kręgów wzrasta stopniowo od kręgu szczytowego do piątego kręgu lędźwiowego. Największy wymiar poprzeczny osiąga kręgosłup na wysokości 2-3 segmentu kości krzyżowej, co jest spowodowane największym obciążeniem tego odcinka kręgosłupa.

Kręgosłup dorosłego osobnika nie jest prostym słupem, przejawia bowiem w płaszczyźnie pośrodkowej wężowate wygięcia. W odcinku szyjnym i lędźwiowym krzywizny te wypukłością są skierowane do przodu, natomiast w części piersiowej i krzyżowo-guzicznej wypukłe są ku tyłowi. Krzywizny piersiowa i krzyżowo-guziczna rozpoczynają się kształtować już w życiu płodowym. Krzywizna szyjna zaczyna powstawać około czwartego mie­siąca życia, kiedy dziecko uczy się dźwigać głowę.

Najpóźniej, bo w 10-15 miesiącu życia, zapoczątkowuje się kształtowanie krzywizny lędźwiowej. Stanowi to następstwo przyjmowania pionowej postawy ciała przez dziecko. Wężowato wygięty kształt kręgosłupa jest swoistą właściwością człowieka, związaną z jego wyprostowaną po­stawą ciała i dlatego brak go jeszcze u płodu i u noworodka.

Kręgosłup spełnia trzy główne zadania. Służy jako narząd ochronny rdzenia, jako narząd podporowy ciała oraz jako narząd ruchu. Ukryty w obszernym kanale krę­gowym rdzeń jest dostatecznie chroniony przed wszelkiego rodzaju urazami. Po­nadto duża sprężystość kręgosłupa zabezpiecza nie tylko rdzeń, ale także i mózgowie przed szkodliwymi wstrząsami. Głównymi czynnikami amortyzującymi wstrząsy są krzywizny kręgosłupa oraz znaczna sprężystość krążków międzykręgowych.

U człowieka w związku z jego pionową postawą kręgosłup stanowi oś tułowia i dźwiga całą górną część ciała. Najsłabszymi miejscami są zazwyczaj te okolice, w których część odznaczająca się większą ruchomością przechodzi w odcinek mniej ruchomy.

Ruchomość poszczególnych kręgów w stosunku do siebie jest niewielka z uwagi na silny aparat więzadłowy, obecność wyrostków oraz połączeń trzonów kręgowych za pośrednictwem chrząstkozrostów. Pomimo tego nieznaczne ruchy 24 kręgów wolnych (prawdziwych) sumując się, dają wybitną ruchomość całego kręgosłupa przedkrzyżowego w przeciwieństwie do nieruchomej części krzyżowo-guzicznej. Poszczególne odcinki kręgosłupa w niejednakowym stopniu uczestniczą w jego ru­chach. Najmniej ruchoma jest część piersiowa ze względu na swą budowę (długie, dachówkowato zachodzące na siebie wyrostki kolczyste), jak również z powodu swego udziału w budowie klatki piersiowej (żebra i mostek działają hamująco na ruchy). Największe możliwości ruchowe posiada część szyjna dzięki małym wymia­rom trzonów, a znacznej wysokości krążków międzykręgowych. Również w części lędźwiowej ruchomość jest dość znaczna.

Ruchy kręgosłupa są możliwe we wszystkich kierunkach. W płaszczyźnie strzał­kowej odbywają się ruchy zginania do przodu i do tyłu, w płaszczyźnie czołowej – ruchy zgięcia bocznego oraz w płaszczyźnie poprzecznej – ruchy obrotowe. W wyniku kombinacji wszystkich wyżej wymienionych ruchów powstają ruchy okrężne, ruchy obwodzenia.

Połączenia trzonów kręgowych

Krążki międzykręgowe są zbudowane z chrząstki włóknis­tej i łączą się z powierzchnią górną i dolną trzonów kręgowych za pośrednictwem cienkiej warstwy chrząstki szklistej. Wysokość krążków międzykręgowych jest na ogół proporcjonalna do wysokości trzonu i stanowi w przybliżeniu 1/3 tej wysokości. Łączna wysokość wszystkich krążków międzykręgowych wynosi około 1/4 długości kręgosłupa. Na przekroju strzałkowym krążki międzykręgowe mają kształt klina; w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa są wyższe od przodu, natomiast w części piersiowej wyższe są od strony tylnej. Zróżnicowana wysokość krążków międzykrę­gowych jest istotnym czynnikiem warunkującym fizjologiczne krzywizny kręgosłupa. Krzywizny części szyjnej i lędźwiowej są skierowane wypukłością do przodu, w części piersiowej kręgosłupa krzywizna zwrócona jest wypukłością do tyłu.

Struktura krążka międzykręgowego jest zróżnicowana i składa się on z silnego pierścienia włóknistego, który obejmuje umieszczone pośrodku jądro miażdżyste. Pierścień włóknisty silnie zespala górną i dolną po­wierzchnię sąsiednich trzonów, w związku z tym jest czynnikiem znacznie hamują­cym ruchy kręgów. Jądro miażdżyste jest bardziej ruchomą częścią krążka. Krążki międzykręgowe dzięki swej sprężystości wybitnie zmniejszają wszelkie wstrząsy kręgosłupa.

Więzadło podłużne przednie rozpoczyna się na guzku gardłowym kości potylicznej, biegnie po przedniej powierzchni trzonów i krążków międzykręgowych, rozszerza się ku dołowi i kończy na powierzchni miednicznej kości krzyżowej. Więzadło to silnie łączy trzony kręgowe z sobą oraz działa hamująco na ruchy zgięcia kręgosłupa do tyłu.

Więzadło podłużne tylne bierze początek na stoku kości potylicznej, biegnie po tylnej powierzchni trzonów i krążków międzykręgowych wewnątrz kanału kręgowego, kończąc się w górnym odcinku kanału krzyżowego. Więzadło to napina się podczas zginania kręgosłupa w przód.

Połączenia wyrostków i łuków kręgów

Więzadła żółte, zwane także międzyłukowymi, są rozpięte między łukami sąsiednich kręgów, począwszy od nasady wyrostków stawowych. Więzadła te są zbudowane z tkanki łącznej sprężystej i mają zabarwienie żółtawe. Więzadła żółte zamykają kanał kręgowy od tyłu. Dzięki swej sprężystości maja one duże zna­czenie dla statyki i mechaniki kręgosłupa.

Więzadła międzypoprzeczne przebiegają między wyrostka­mi poprzecznymi sąsiednich kręgów i hamują nadmierne zgięcia kręgosłupa w bok.

Więzadła międzykolcowe są to płaskie pasma rozciągające się pomiędzy sąsiednimi wyrostkami kolczystymi.

Więzadło nadkolcowe jest silnym więzadłem łączącym końce wyrostków kolczystych, począwszy od siódmego kręgu szyjnego do kości krzyżowej. W odcinku szyjnym więzadło to, jako więzadło karkowe, biegnie w roz­widleniu wyrostków kolczystych i dochodzi do grzebienia potylicznego zewnętrz­nego kości potylicznej.

Więzadła międzykolcowe, więzadło nadkolcowe i więzadło karkowe hamują nad­mierne zgięcia kręgosłupa w przód.

Stawy międzykręgowe zachodzą między powierz­chniami stawowymi górnymi i dolnymi, leżą­cymi na wyrostkach stawowych sąsiednich kręgów. Każdy staw jest otoczony cienką torebką stawową, która przymocowuje się do krawędzi powierzchni stawowych.

Rdzeń kręgowy

Rdzeń kręgowy jest drogą łączącą mózg z resztą ciała. Dzięki niemu możliwe jest przechodzenie sygnałów z mózgu w dół w celu kontroli funkcjonowania organizmu oraz przekazywanie informacji ze wszystkich narządów i układów do mózgu.
Rdzeń kręgowy jest nieznacznie spłaszczoną cylindryczną strukturą, u ludzi dorosłych ma długość 42—45 cm i średnicę około 2,5 cm. Wychodzi z rdzenia przedłużonego, najniżej położonego odcinka pnia mózgu, na wysokości otworu wielkiego znajdującego się w podstawie czaszki. Następnie biegnie w dół w kanale kręgowym przez całą długość szyi i pleców, gdzie chroniony jest przez kostne kręgi kręgosłupa.

ROZWÓJ

Do trzeciego miesiąca życia płodowego rdzeń kręgowy biegnie na całej długości kręgosłupa. Później kręgosłup „wyprzedza” rdzeń kręgowy, który w momencie porodu sięga do wysokości trzeciego kręgu lędźwiowego. Ten szybszy wzrost kręgosłupa trwa dalej i u osoby dorosłej rdzeń kręgowy kończy się na wysokości krążka międzykręgowego pomiędzy pierwszym a drugim kręgiem lędźwiowym.

ANATOMIA RDZENIA

Rdzeń kręgowy jest szerszy w obrębie szyi oraz w dolnym odcinku tułowia. Dolny koniec rdzenia zwęża się i przyjmuje kształt stożka, tworząc tzw. stożek rdzeniowy. Od tego miejsca rozciąga się nić końcowa, cienkie pasmo zmodyfikowanej opony miękkiej (jednej z błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy), które biegnie w dół i jest przyczepione z tyłu kości guzicznej, kotwicząc rdzeń kręgowy.

Nerwy rdzeniowe

Po obu stronach rdzenia kręgowego na całej jego długości odchodzi 31 par nerwów rdzeniowych.W odcinku szyjnym odchodzi osiem par nerwów rdzeniowych, w piersiowym dwanaście, w lędźwiowym pięć, w krzyżowym pięć, a w guzicznym jedna para. Każdy nerw rdzeniowy ma dwa korzenie. Korzeń przedni, czyli brzuszny, zawiera włókna (aksony) ruchowe, które przewodzą sygnały kontrolujące ruchy mięśni. Korzeń tylny, lub grzbietowy, zawiera włókna przewodzące bodźce czuciowe z ciała do rdzenia kręgowego mózgu.

SEGMENTY

Każdy korzeń składa się z wielu małych nici korzeniowych, które łączą się z rdzeniem. Fragment rdzenia kręgowego, od którego odchodzą nici korzeniowe do jednego korzenia grzbietowego, określa się mianem segmentu. W okolicach szyjnej i lędźwiowej nici korzeniowe leżą w zbitych pęczkach, a segmenty rdzenia kręgowego mają około 1 cm długości. Jednak w okolicy piersiowej są one bardziej rozproszone w segmencie, który ma 2 cm długości.