- Ból głowy
- Czym są szyjnopochodne bóle głowy?
- Skąd biorą się szyjnopochodne bóle głowy?
- Jakie są objawy szyjnopochodnego bólu głowy?
- Badanie pacjentów z szyjnopochodnym bólem głowy
- Leczenie szyjnopochodnych bóli głowy
- Manipulacje odcinka szyjnego i piersiowego, techniki mobilizacyjne
- Igłoterapia sucha punktów spustowych bólu
- Terapia powięziowa
- Techniki wisceralne pomocne w leczeniu bóli głowy
- Schematy treningowe
- Autoterapia dla pacjentów
- Terapia behawioralna
Ból głowy
Bóle głowy są bardzo częstym i powszechnie występujących objawem chorobowym występujący u pacjentów w każdym wieku. Są jedną z najczęstszych dolegliwości, która wpływa w istotny sposób na jakość życia, potrafiąc w znacznym stopniu ograniczyć funkcjonowanie. Obniżenie funkcji poznawczych, zaburzenia pamięci koncentracji, bóle przewlekłe, spowolnienie ruchowe oraz wiele innych objawów mogą być wynikiem utrzymujących się bóli głowy. Schorzenie to należy do najczęstszych powodów konsultacji neurologicznych. Szacuje się, że około 20% bóli głowy jest związanych z dysfunkcjami i zaburzeniami odcinka szyjnego kręgosłupa. W tych przypadkach możemy skutecznie pomóc naszym pacjentom za pomocą fizjoterapii, osteopatii czy też treningu medycznego. W światowej medycynie opracowano wiele standardów leczenia których zastosowanie może w sposób bezpieczny i skuteczny pomóc naszym pacjentom.
Czym są szyjnopochodne bóle głowy?
Szyjnopochodne bóle głowy, nazywany również zespołem górnym szyjnym lub migreną szyjną (chociaż wcale nie muszą nie być). Bóle te są traktowane jako wtórne bóle głowy, gdyż przyczyna ich leży w obrębie szyjnego odcinka kręgosłupa. Zatem nie problem znajdujący się wewnątrz czaszki tylko odcinek szyjny jest generatorem tego co pacjenci czują w głowie czy też na zewnątrz twarzy.
Skąd biorą się szyjnopochodne bóle głowy?
Odcinek szyjny kręgosłupa składa się z wielu struktur w którego to skład wchodzą między innymi kości, wiązadła, stawy międzywyrostkowe, dyski, nerwy, mięśnie i naczynia. Jest to skomplikowany mechanizm, który musi działać w sposób idealnie skoordynowany. Zaburzenie w którejś ze struktur kręgosłupa szyjnego może doprowadzić do szyjnopochodnych bóli głowy. Stres, urazy, zmiany zwyrodnieniowe, zmiany naczyniowe, stany zapalne czy też przeciążenia odcinka szyjnego mogą skutkować wtórnie bólami głowy.
Skomplikowana budowa anatomiczna tego odcinka powoduje, że często może dojść do podrażnienia nerwów czy też naczyń w górnym odcinku szyjnym, co będzie skutkowało bólem szyi, ramion jak i bólem głowy. Trzeba pamiętać o tym, że struktury anatomiczne odcinka szyjnego są ze sobą połączone strukturalne i czynnościowo. Uszkodzenie jednej ze struktur może dawać cały łańcuch zaburzeń skutkujących bólem. Stąd uważa się, że szyjnopochodny ból głowy jest bólem rzutowanym wynikającym z podrażnienia struktur szyjnych unerwionych przez nerwy rdzeniowe górnego odcinka szyjnego. Dlatego każda struktura unerwiona przez nerwy rdzeniowe C1, C2, C3 może być przyczyną szyjnopochodnego bólu głowy. W dalszej konsekwencji na drodze połączeń anatomicznych będzie dochodzić do podrażniania innych struktur takich jak jądra nerwów znajdujących się w mózgu, nerwu trójdzielnego oraz naczyń.
Ból ten może mieć swoje pierwotne źródło w każdej z wyżej wymienionych struktur anatomicznych.
Jakie są objawy szyjnopochodnego bólu głowy?
Objawy kliniczne u pacjentów mogą być bardzo różne, trzeba pamiętać, że może na to składać się wiele różnych schematów bólowych które mogą wystąpić u opacjenta. Wiemy jednak na jakie objawy należy zwrócić uwagę w trakcie badania klinicznego, są to:
- Ból tępy
- Jednostronny ból głowy
- Prowokacja bólu przez ruch głowy lub szyi
- Bolesność górnego odcinka szyjnego kręgosłupa
- Napięcie mięśni szyi karku
- Występowanie obszarów bólowych, tak zwanych punktów spustowych bólu, które możemy zbadać palpacyjnie
- Stopniowe narastanie bólu osiągające swoje apogeum po kilku godzinach
- Osłabienie mięśni odcinka szyjnego kręgosłupa
- Zablokowanie ruchu w odcinku szyjnym
- Trzeszczenia w trakcie wykonywanego ruchu
- Bardzo duża ruchomość odcinka szyjnego
W diagnozowaniu pacjentów z szyjnopochodnym bólem głowy musimy zwrócić uwagę na takie elementy diagnostyczne jak:
- Dysfunkcja tętnic szyjnych
- Patologia wewnątrz czaszkowe
- Duża niestabilność odcinka szyjnego
- Inne neuralgie, mielopatia odcinka szyjnego kręgosłupa
Biorąc pod uwagę powyższe zagrożenia kliniczne u niektórych pacjentów należy wykonać badania dodatkowe takie jak rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, lub też usg tętnic kręgowych. W przypadku pierwszorazowej wizyty pacjenta, który trafił do nas do kliniki przeprowadzamy badanie fizjoterapeutyczne wraz z badaniem osteopatycznym rozszerzonym o elementy badania neurologicznego i ortopedycznego. Jeśli widzimy potrzebę wykonania badań dodatkowych przesyłamy pacjenta do odpowiedniego specjalisty. Takie podejście pozwala nam szybko pomóc pacjentom nie posiadających diagnostyki obrazowej a u których stan kliniczny pozwala na przeprowadzenie leczenia już na pierwszej wizycie.
Badanie pacjentów z szyjnopochodnym bólem głowy
Tak jak wcześniej wspomniałem, aby stwierdzić u pacjenta szyjopochodny ból głowy musi on spełnić pewne określone kryteria. Tak jaki wywiadzie jak i w badaniu klinicznym możemy stwierdzić następujące elementy:
- Ból zlokalizowany na szyi i potylicy, który rozprzestrzenia się na inne obszary głowy, takie jak czoło, okolica oczodołowa, skronie, wierzchołek głowy, zwykle jest to ból jednostronny
- Ból jest odtwarzany poprzez ruchy głowy i szyi
- W badaniu klinicznym możemy stwierdzić ograniczenie ruchu szyi, zmiany w kształcie i napięciu mięśni odcinka szyjnego kręgosłupa, nieprawidłową tkliwość mięśni szyi
- W badaniach typu MRI, RTG możemy znaleźć zmiany w krążkach miedzykręgowych, zmiany zwyrodnieniowe, zmiany w stawach międzywyrostkowych lub inne zmiany
- W badaniach czynnościowych RTG objawy niestabilności lub jej znaczne ograniczenie
Poniżej na zdjęciach elementy badania pacjentów na które składa się badanie manualne, badanie punktów spustowych czy też elementy badania neurologicznego.
W klinice naszej wykonujemy dokładne badanie manualne fizjoterapeutyczne oraz osteopatyczne. Często Badanie to zostaje rozszerzone obadanie neurologiczne oraz ortopedyczne. Niezmiernie ważnym elementem jest zebranie dokładnego wywiadu. Informacje zebrane w wywiadzie a w szczególności wykonywana praca (pozycja), stres mogą być istotne. W badaniu klinicznym zwracamy szczególnie na czerwone flagi, czyli czynniki które mogą być zagrożeniem dla pacjenta i mogą wskazywać na inne patologie, które mogą generować bóle głowy. W przypadku ich stwierdzenia pacjent musi być dalej diagnozowany, takimi czynnikami mogą być:
- Nagły ból głowy
- Pogarszający się ból głowy, bez istotnych czynników predysponujących
- Gorączka, wysypka, sztywność karku
- Ból głowy przy wcześniejszej historii nowotworowej
- Osłabienie lub kaszel wraz z bólem głowy
- Ból głowy w ciąży lub po ciąży
- Objawy neurologiczne
Leczenie szyjnopochodnych bóli głowy
Fizjoterapia i osteopatia są uważana za pierwszą linię leczenia. Terapia manualna, techniki mobilizacyjne i manipulacyjne, techniki powięziowe oraz schematy ćwiczeń terapeutycznych są skuteczne w leczeniu szyjopochodnych bóli głowy. Przez lata pracy z tą dolegliwością stworzyliśmy własne procedury leczenia. Zależnie od wiodących problemów stwierdzonych w badaniu klinicznym będziemy tak ukierunkowywać terapię, aby uzyskać szybko i skutecznie efekt terapeutyczny. W przypadku odpornych na leczenie bóli, współpracujemy z lekarzami, którzy wykonują leczenie interwencyjne w postaci nadtwardówkowego wstrzyknięcia sterydu lub środka znieczulającego, czy też lokalne blokady nerwów. Do leczenie interwencyjnego zalicza się też ostrzykiwanie stawów międzywyrostkowych jak i zabiegi kriolezji jak i termolezji. Z doświadczenia wiemy, że czasami wsparcie pacjenta lekami przeciwdepresyjnymi lub przeciw lękowymi, niesteroidowymi lub steroidowymi lekami, lekami zwiotczającymi mięśnie jak toksą botulinową może w sposób istotny wesprzeć zabiegi fizjoterapii i osteopatii. Istnieje wiele schematów jak i technik, które stosujemy u pacjentów, w poniższym tekście przedstawiam państwu najważniejsze elementy procesu terapeutycznego.
Manipulacje odcinka szyjnego i piersiowego, techniki mobilizacyjne
Techniki manipulacyjne mają na celu przywrócić prawidłowy zakres ruchu w stawach kręgosłupa szyjnego. Ten krótki ruch wykonywany rękoma terapeuty potrafi już po jednym zabiegu dać ulgę pacjentowi. Zwiększony zakres ruchu to mniejsze napięcie mięśniowe i zwiększone ukrwienie. Dzięki tym efektom organizm ma szansę na leczenie zapalenia czy też innych zaburzeń, które pojawiły się segmentach kręgosłupa. Techniki manipulacyjne są bezpieczne. Wiedza, którą pozyskaliśmy na wielu międzynarodowych szkoleniach pozwoliła nam w bardzo efektywny sposób pomagać pacjentom.
Igłoterapia sucha punktów spustowych bólu
Patologie w obrębie kręgosłupa szyjnego takie jak dyskopatia, zablokowanie segmentu ruchowego czy też zmiany zwyrodnieniowe są powodem powstawaniem w tkankach punktów spustowych bólu. Jest wiele teorii tłumaczących powstawanie tych punktów. W skrócie można powiedzieć, że w wyniku negatywnej stymulacji (odruchowe sygnały ze źródła bólu) dochodzi do skurczu włókienek mięśniowych. Ten stały skurcz objawia się bólem. Celem igłoterapii którą to wykonujemy za
pomocą igieł akupunkturowych jest wywołanie w napiętych wrzecionkach mięśniowych skurczu, który to „wyłącza” ból i przywraca prawidłowe napięcie mięśniowe. Na zamieszczonym zdjęciu widać igłoterapię wielu punktów spustowych w obrębie kręgosłupa szyjnego.
Terapia powięziowa
Techniki powięziowe dzięki wielu badaniom naukowym dokonanym w ostatnim czasie znajdują coraz większe uznanie w świecie fizjoterapii i osteopatii. Praca na tkankach pacjenta (powięzi) przywraca prawidłowe ukrwienie, elastyczność tkanki oraz jej ruchomość. Tkanka taka może pracować w sposób prawidłowy. Uczymy naszych pacjentów efektywnych technik powięziowych które mogą zastosować w okolicach odcinka szyjnego kręgosłupa jak i głowy. Wykorzystujemy w tym celu różnego rodzaju masażery czy też klawiki.
Techniki wisceralne pomocne w leczeniu bóli głowy
Techniki wisceralne czy też techniki polegające na masowaniu i stymulacji brzucha nie oddziaływają w sposób bezpośredni na głowę i szyję pacjenta. Techniki te poprawiają czynności życiowe człowieka. Wiemy już, że chory brzuch to chory człowiek. Zatem poprawa w zakresie działania narządów wewnętrznych pozwala w sposób szybszy i efektywniejszy pokonać problem, z którym zjawił się pacjent w gabinecie. Lepsze leczenie stanu zapalnego, poprawa odporności organizmu i jego funkcji fizjologicznych daje bardzo dobre efekty w połączeniu ze technikami manualnymi które są stosowane lokalnie w odcinku szyjnym kręgosłupa oraz głowy.
Schematy treningowe
Bez treningu ciężko jest pomóc pacjentom z szyjnopochodnym bólem głowy. Utrzymujące się przez tygodnie lub lata zaburzenia zmieniają prawidłowe wzorce ruchowe na patologiczne. Doprowadza to do rozwijania się pierwotnej patologii, coraz większego bólu. Osłabienie mięśni, brak kontroli ruchu to zaburzenia które chcemy zlikwidować. W klinice naszej stosujemy różne schematy treningowe, prowadząc pacjenta krok po kroku od prostych elementów na treningu siłowym kończąc. Reedukacja ruchów zgięcia, wzmocnienie zginaczy i prostowników szyi, poprawa pracy mięśni między sobą. W dalszej części stosujemy trening specjalistyczny który pozwala odzyskać pełną funkcję tkanek i narządów.
Autoterapia dla pacjentów
Wielu naszych pacjentów wymaga nauczenia, a w dalszym procesie stosowania w domu technik autoterapii. Cel może być różny. Najczęściej jest to podtrzymanie, czy też odzyskanie zakresu ruchu czy też siły.
W punkcie tym należy jeszcze wspomnieć o reorganizacji stanowiska pracy czy też zmianie pewnych zachowań. Często niezbędne jest na przykład dobranie odpowiedniego krzesła. Zalecamy pacjentom aktywności ruchowe pokazując im jaki ruch jest odpowiedni i co może dla nich zrobić. Bez zmiany nawyków często terapia jest skazana na niepowodzenie. Na zdjęciu obok przykład autoterapii odtwarzający zakres ruchu w odcinku szyjnym kręgosłupa.
Terapia behawioralna
Często pacjenci psychosomatyczni, z zaburzeniami lękowymi, depresją, czy też będący w długotrwałym bólu potrzebują współpracy psychoterapeuty. Staramy się spojrzeć na problem pacjenta szeroko i w niektórych przypadkach terapia tego typu jest nieodzowna. Pomagamy naszym pacjentom odnaleźć się w tych trudnych chwilach wskazując im drogę, którą powinni pójść.
Dr Arkadiusz Sosnowski
Fizjoterapeuta, osteopata
