Zespół kanału Guyon’a jest jedną z neuropatii kompresyjnych nerwu łokciowego. Do jego ucisku może dochodzić na wielu poziomach na drodze w dół kończyny górnej. W przypadku cieśni kanału Guyon’a kompresja ma miejsce w wąskim przejściu na wysokości nadgarstka, pomiędzy haczykiem kości haczykowatej, a więzadłem poprzecznym nadgarstka.
Nerw łokciowy zbudowany jest z włókien korzeni nerwowych wychodzących z rdzenia kręgowego na poziomach C8 i Th1. Włókna tych korzeni biegną dalej w pęczku przyśrodkowym splotu barkowego. Następnie schodzą pod obojczykiem w dół po przyśrodkowej stronie ramienia i przedramienia aż do ręki. Tutaj nerw dzieli się na dwie gałęzie – powierzchowną i głęboką. Pierwsza z nich unerwia mięsień dłoniowy krótki oraz skórę palców (część IV i V). Druga natomiast mięśnie kłębika, mięśnie międzykostne, 3 i 4 mięsień glistowaty, mięsień przywodziciel kciuka i część zginacza krótkiego kciuka.
Do ucisku nerwu w kanale Guyon’a najczęściej dochodzi w wyniku ucisku bezpośredniego miejsca przebiegu. Może to nastąpić przy czynnościach takich jak:
- jazda na rowerze
- poruszanie się o kulach
- jazda samochodem – chwyt na kierownicy
- podnoszenie ciężarów
- chwytanie, odkręcanie, przykręcanie
- inne
W powyższych przypadkach rozwój choroby jest powolny o podłożu mikrourazowym. Ale pojawienia się choroby może być również zwyrodnieniowe. Powodem ucisku w takim przypadku są wyrośla kostne tworzące się na przebiegu artrozy. Cieśń może się również rozwinąć w sposób nagły po urazie takim jak złamanie, uderzenie pośrednie przez trzymane w ręku narzędzie (kij golfowy, kij baseballowy, młotek). Ostatnią grupę przyczyn stanowią wszelkie procesy rozrostowe okolicy kanału ograniczające jego światło.
Objawami cieśni są:
- ból i parestezje w okolicy kłębika, palca V i części łokciowej palca IV
- osłabienie zręczności ręki
- zanik mięśni międzykostnych
- osłabienie odwodzenia i przywodzenia palców
- osłabienie przywiedzenia i zgięcia kciuka
- ręka szponiasta
Ból przy procesie wolno postępującym pojawia się w nocy z większym nasileniem. Jest to wynik dekompresji nerwu w wyniku zaniechania czynności uciskających. Powracające mikrokrążenie daje wrażenie szpilek, mrówek we wcześniej wspomnianych rejonach zaopatrzenia skórnego nerwu. Z czasem rozwijają się deficyty siły mięśniowej, które początkowo postrzegane są jako utrata zręczności manualnej. Problematyczne stają się czynności takie jak szczypanie, pociąganie poprzez chwyt kciukiem i palcem wskazującym. Dalej pojawiają się zaniki mięśniowe i wymuszone ustawienie ręki określane jako szponiaste. Jest ono czasem mylone z objawem ręki błogosławiącej, charakterystycznej dla uszkodzenia nerwu pośrodkowego. W ręce szponiastej, przy poważniejszych i dłużej trwających uszkodzeniach nerwu łokciowego można zaobserwować ustawienie wyprostne w stawach śródręczno-paliczkowych V i IV palca oraz zgięcie w stawach międzypaliczkowych. Wynika to z pojawienia się przewagi mięśni antagonistycznych do grupy porażonej. W przypadku ręki błogosławiącej dochodzi do zaburzenia funkcji mięśni zginających pierwsze trzy palce. Przy próbie zaciśnięcia pięści reagują tylko palce V i IV. W końcowej fazie wykonania aktywności może wyglądać to nieco podobnie do ręki szponiastej, ale różnica polega na tym, że ręka błogosławiąca pojawia się przy próbie wykonania czynności, szponiasta natomiast jest ustawieniem biernym.
Diagnoza kliniczna opiera się na badaniu siły mięśniowej, czucia i zakresu ruchomości czynnej. Poszukuje się deficytów na obszarze unerwienia nerwu łokciowego. Dodatkowo wykonuje się test opukiwania kanału (objaw Tinnela) mający na celu sprowokowanie parestezji w palcach IV i V. Podczas diagnostyki można u pacjentów wywołać objaw Fomenta. Pojawia się on podczas próby utrzymania kartki papieru miedzy kciukiem i palcem wskazującym. Przy osłabieniu przywodziciela kciuka pacjent kompensuje sobie brak siły włączeniem mięśnia zginacza długiego kciuka. Objawia się to zgięciem paliczka i często przeprostem stawu śródręczno-paliczkowego.
Potwierdzenie diagnozy można uzyskać przez wykonanie badania przewodnictwa nerwowego. W badaniu RTG można wyeliminować przyczyny kostne ucisku. Obrazowanie tkanek miękkich najlepiej wykonać przy zastosowaniu USG.
Leczenie zachowawcze obejmuje działania przeciwzapalne (fizykoterapia, terapia tkanek miękkich i farmakoterapia), odciążenie oraz korektę wykonywanych czynności leżących u podstawy patologii. Dobre rezultaty daje leczenie szyną utrzymującą rękę w pozycji neutralnej (zmniejszenie ciśnienia w kanale Guyon’a). Dodatkowo stosuje się techniki neuromobilizacyjne mające na celu poprawę ślizgu i odżywienia nerwu. Efekty zwykle pojawiają się po 4-6 tygodniach terapii.
W przypadkach opornych na leczenie zachowawcze stosuje się zabieg chirurgiczny w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Wykonuje się niewielkie nacięcie bezpośrednio nad kanałem, przez które widać więzadło stanowiące jego sklepienie. Przecina się je i pozostawia do wygojenia. Miejsce cięcia wypełnia się tkanką bliznowatą. Rehabilitacja trwa od 6 do 8 tygodni. Po zabiegu ustępuje parestezja i ból, natomiast tkliwość samej blizny może utrzymywać się przez wiele tygodni. Siła mięśniowa wraca najdłużej, nawet do kliku miesięcy.
