Nerw pośrodkowy jest nerwem biegnącym z pęczków przyśrodkowego i bocznego splotu barkowego. Zbudowany jest z włókien korzeni nerwowych wychodzących z poziomów C5-Th1 rdzenia kręgowego. Na swoim przebiegu w dół ramienia nie oddaje żadnych gałęzi unerwiających tę okolicę. W okolicy dolnej ramienia, łokcia i przedramienia nerw ten biegnie przez kilka ciasnych przejść gdzie może być uciśnięty, a co za tym idzie jego funkcja może zostać upośledzona. Grupę objawów wynikających z ucisku tego nerwu w okolicy łokcia i przedramienia określa się jako zespół mięśnia nawrotnego obłego. Jest to historyczna nazwa i nieco myląca, gdyż odnosi się jedynie do kompresji na poziomie w/w mięśnia. Dziś jednak wiemy, że tych miejsc jest więcej.
Pierwszym z nich, gdzie dochodzi do potencjalnego ucisku, jest okolica nadkłykcia przyśrodkowego gdzie jako wariant anatomiczny można spotkać u części społeczeństwa (0,6-2,7%) przetrwały wyrostek nadkłyciowy. Od wyrostka tego biegnie w dół do nadkłykcia więzadło Struthersa, tworząc rodzaj arkady pod którą biegnie nerw pośrodkowy, a z nim często tętnica ramienna.
Kolejnym ciasnym przejściem jest okolica zgięcia łokciowego, gdzie nerw pośrodkowy biegnie od przodu mięśnia ramiennego i przyśrodkowo od mięśnia dwugłowego oraz tętnicy ramiennej. W miejscu gdzie z mięśnia dwugłowego odchodzi jego rozcięgno, nerw wślizguje się pod nie. Rozcięgno jest twardą, łącznotkankową strukturą i w swojej części przyśrodkowej krzyżuje się z jego przebiegiem, co może w pewnych warunkach doprowadzać do konfliktu.
Kolejna strefa ucisku znajduje się przy przejściu nerwu pośrodkowego między głowami mięśnia nawrotnego obłego. Schodzi on w dół ku tyłowi od głowy ramiennej tego mięśnia, mając za sobą głowę łokciową. Podczas napięć mięśnia (rozciąganie w supinacji, lub skurcz w pronacji) może dochodzić do podrażnienia włókien nerwowych.
Dalej nerw biegnie w kierunku kanału nadgarstka wcześniej przechodząc między brzuścami mięśnia zginacza powierzchownego nadgarstka. Obie części mięśnia połączone są przegrodą włóknistą, stanowiącą kolejne potencjalne miejsce kompresji nerwu.
Istnieją również inne, choć nie tak często pojawiające się przyczyny ucisków. Poza powyższymi mogą to być: powiększona kaletka mięśnia dwugłowego, warianty anatomiczne budowy naczyniowej, warianty anatomiczne budowy mięśniowej (mięsień Gantzera, dodatkowy mięsień zginacz długi kciuka)
Początek dolegliwości związanych z zespołem mięśnia nawrotnego obłego jest powolny, niepozorny. Często pojawiają się tępe bóle podczas lub po wykonywaniu czynności związanych z pronacją, supinacją przedramienia, nasiloną funkcją zginaczy palców. Bóle mają charakter rozlany, schodzący w dół przedramienia. Może pojawiać się wrażenie pieczenia na przebiegu nerwu. Nierzadko pojawiają się parestezje („szpileczki”, „mrówki”) schodzące do dłoniowej części ręki, kłębu kciuka, palców I, II, III i części promieniowej IV. Ze względu na powolny rozwój i zbieżność objawów miedzy innymi z zespołem cieśni nadgarstka często patologia ta pozostaje niezdiagnozowana prze z długi czas. W odróżnieniu jednak od niego zespół mięśnia nawrotnego obłego nie daje dolegliwości nocnych. Poza tym objawów nie da się sprowokować przez opukiwanie nadgarstka (objaw Tinella), oraz utrzymane zgięcie ręki. Jeśli do objawów dołącza się zaburzenie czucia okolicy kłębu kciuka należy raczej wykluczyć cieśń nadgarstka ze względu na fakt, że gałąź unerwiająca tę okolicę oddziela się od nerwu pośrodkowego 4-5 cm powyżej więzadła poprzecznego nadgarstka zamykającego kanał nadgarstka. Wówczas jednak dodatkowo należy wykonać różnicowanie z wyższymi poziomami (radikulopatia szyjna, zespół górnego otworu klatki piersiowej).
Jeśli objawy pacjenta nasilają się podczas oporowanej pronacji w wyproście przedramienia wskazuje to na miejsce kompresji między głowami mięśnia nawrotnego obłego. Jeśli objawy najbardziej manifestują się przy oporowanym zgięciu palca trzeciego, kompresja raczej ma miejsce na poziomie łuku ścięgnistego zginacza powierzchownego nadgarstka. W przypadku kiedy symptomy narastają podczas zgięcia łokcia z jednoczesną supinacją przedramienia – kompresja ma miejsce na poziomie rozcięgna mięśnia dwugłowego ramienia.
Badaniem dodatkowym, które jednoznacznie wskazuje miejsce kompresji, wyklucza istnienie zespołu podwójnego ucisku (double crush) oraz ujawnia stopień uszkodzenia nerwu jest EMG. Powinno się je stosować również w kontekście oceny skuteczności terapii i decyzji o wprowadzeniu leczenia chirurgicznego.
Zespół mięśnia nawrotnego obłego dobrze reaguje na terapię zachowawczą. Odciążenie kończyny, unikanie prowokacji objawów w połączeniu z farmakoterapią przeciwzapalną to działania niezbędne podczas leczenia. W poważniejszych przypadkach można zastosować szynę ustawiającą przedramię w pozycji najmniejszej kompresji. Dobre efekty uzyskuje się łącząc w/w działania z terapią manualną tkanek miękkich, neuromobilizacją oraz działaniami fizykalnymi. Nie jest wskazane stosowanie rozciągania mięśni, gdyż to dodatkowo zwiększa nacisk na nerw.
Moment podjęcia decyzji o zabiegu chirurgicznym nie jest wyraźnie określony. Standardowo leczenie zachowawcze prowadzi się przez 4-6 miesięcy. Wiemy, że symptomy mogą się utrzymywać nawet do roku. Jednak w przypadkach gdzie nie obserwuje się poprawy subiektywnej (ból, parestezje) ani obiektywnej (EMG) powinno się rozważyć operację. Skuteczność zabiegu jest bardzo duża, choć technika otwarta pozostawia ślad w postaci blizny. Podczas zabiegu uwalnia się wszystkie miejsca potencjalnej kompresji nerwu pośrodkowego. Powrót do pełnej aktywności następuje stopniowo przez 12-18 tygodni.