Fizjoterapia po urazach twarzy zapobiega zrostom pooperacyjnym, pomaga w szybszym zmniejszaniu obrzęków, sprzyja redukcji bólu. Skraca czas leczenia, przyśpiesza powrót do formy i poprawia komfort pacjenta. Przynosi najlepsze efekty, gdy rozpoczniesz ją już tuż po operacji, czyli w dniu zabiegu. Dowiedz się, dlaczego warto!
Fizjoterapia twarzy po urazach
Urazy twarzy i jamy ustnej to częsty efekt różnego typu zdarzeń czy wypadków i często wymagają leczenia operacyjnego. Czasami pojawiają się czy dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego. Czasami jest również konieczne chirurgiczne leczenie wad zgryzu. Na każdym etapie, bez względu na to, czy mamy do czynienia z procedurami takimi jak:
- chirurgiczne rozszerzenie szczęki (SARPE – hyrax, TPD – dystraktor)
- operacja ortognatycznej (jedno- czy dwuszczękowa, kortykotomia czy genioplastyka)
fizjoterapia jest nieodzownym elementem szybszego powrotu do zdrowia. Główne cele rehabilitacji pooperacyjnej to: redukcja objawów po zabiegowych oraz profilaktyka powikłań po operacji twarzy, przyśpieszenie gojenia i szybsze przywrócenie prawidłowego funkcjonowania narządu żucia.
Objawy po operacji twarzy
Chirurgia twarzowo-szczękowa to zaawansowana dziedzina medycyny, która radzi sobie ze skomplikowanymi przypadkami: złamania kości szczęki, twarzy, żuchwy; korekta skomplikowanych wad zgryzu, uszkodzenia twarzy wskutek wypadków, wszczepianie implantów. Operacje twarzoczaszki są skomplikowane i – choć zazwyczaj usuwają lub redukują problem – niosą ryzyko niepożądanych skutków ubocznych, takich jak:
- obrzęk
- stan zapalny
- ból
- zaburzenia czucia
- szczękościsk
- zaburzenia przełykania
Te nieprzyjemne skutki uboczne operacji twarzy można skutecznie zredukować za pomocą fizjoterapii twarzy.
Fizjoterapii w chirurgii twarzowo-szczękowej
Fizjoterapię twarzy można podzielić na dwa etapy:
- przedoperacyjny
- pooperacyjny – wczesny oraz późny.
Fizjoterapia twarzy – przed operacją
Na konsultację do fizjoterapeuty należy przyjść po ustaleniu z chirurgiem planu leczenia operacyjnego twarzy. Cele badania to:
- diagnostyka funkcjonalna narządu żucia
- likwidacja ewentualnych dysfunkcji, które mogą stanowić przeszkodę w przeprowadzeniu prawidłowego zabiegu operacyjnego twarzy
Fizjoterapeuta wykonuje badanie funkcjonalne i manualne narządu żucia, aby sprawdzić, czy pacjent posiada odpowiedni zakres ruchomości i symetrię ruchu żuchwy, czy występują trzaski/dźwięki stawowe lub ból mięśni żucia. Dodatkowo bada pozycję oraz ruchomość języka, sposób i tor oddychania, ustawienie oraz funkcję ust/warg, sposób połykania, fonację.
W przypadku dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego zaleca się, by zabiegi fizjoterapii twarzy rozłożyć w czasie w zależności od stanu pacjenta i terminu zabiegu. Nawet jeśli nie występują poważne dysfunkcje, warto omówić z fizjoterapeutą postępowanie, które należy wdrożyć już w pierwszych dniach po operacji twarzy.
Jeśli z jakiegoś powodu nie masz możliwości odbyć konsultacji z fizjoterapeutą twarzy z wyprzedzeniem czasowym, koniecznie umów się na wizytę przynajmniej w czasie bezpośrednio poprzedzającym zabieg. Dowiesz się, jakie powinno być postępowanie w pierwszych dniach i tygodniach po operacji twarzoczaszki, aby szybciej wrócić do zdrowia.
Fizjoterapia twarzy po operacji – etap wczesny
Fizjoterapia pooperacyjna twarzy powinna się rozpocząć się w dobie zerowej, czyli tego samego dnia. Jeżeli oddział lub klinika, gdzie przeprowadzono zabieg nie daje takich możliwości, wówczas pierwsza wizyta u fizjoterapeuty powinna się odbyć w pierwszym tygodniu po zabiegu [1]. Etap wczesnej rehabilitacji twarzy po operacji trwa mniej więcej do 3-4 tygodnia po zabiegu, kiedy obrzęk zostaje całkowicie lub niemal całkowicie usunięty, a zakres ruchu i zrost kostny postępują.
Cele tego etapu to:
- usprawnienie oddychania,
- redukcja obrzęku
- redukcja krwiaka pozabiegowego
- poprawa krążenia
- zmniejszenie stanu zapalnego
- redukcja bólu
- usprawnienie połykania
- przywracanie ruchomości i elastyczności skóry, mięśni oraz stawu skroniowo-żuchwowego
- stymulacja zrostu kostnego.
Fizjoterapia – w postaci drenażu limfatycznego, kinesiotapingu czy laseroterapii niskoenergetycznej – przynosi najlepsze efekty w pierwszej fazie po zabiegu, gdyż zapobiega sprzyja redukcji obrzęku i zmniejsza ból, a jednocześnie przeciwdziała zrostom tkanek i wycisza aktywność mięśni żucia oraz szyi. Ponadto przywraca ruchomość i elastyczność mięśni i skóry oraz stawu skroniowo-żuchwowego. W celu stymulacji wzrostu kostnego stosuje się ultradźwięki niskiej intensywności w formie pulsacyjnej, które mają również działanie przeciwbólowe. Natomiast elektroakupunktura w formie przezskórnej stymulacji nerwów (TENS) u pacjentów z objawami zaburzeń skroniowo-żuchwowych pozytywnie wpływa na rozluźnienie mięśni żucia i przyśpiesza przywracanie czucia.
Fizjoterapia twarzy po operacji – etap późny
Początek etapu ustala się na 3-4 tygodnia, natomiast o jego zakończeniu mówimy, gdy odzyskana zostaje pełna ruchomość żuchwy i funkcje narządu żucia. Moment zakończenia zależy od wielu czynników indywidualnych, m.in: stopnia przygotowania funkcjonalnego do zabiegu, jego przebiegu, pojawienia się powikłań oraz dalszego planu leczenia chirurgicznego czy ortodontycznego.
Cele tego etapu to:
- stymulacja skóry dla przywracania czucia
- normalizacja napięcia mięśniowego
- manualne opracowanie blizn
- przywracanie prawidłowego zakresu ruchomości stawów skroniowo-żuchwowych
- odtwarzanie prawidłowej koordynacji (stereotypów) ruchowej
Głównym celem tego etapu jest odzyskanie pełnej ruchomości stawu skroniowo-żuchwowego poprzez zastosowanie terapii manualnej. Prawidłowy zakres ruchomości otwarcia żuchwy mieści się pomiędzy 40, a 55 milimetrów; orientacyjnie jest to szerokość 3 palców pacjenta – wskazującego, środkowego i serdecznego (palców II-IV). W zależności od rodzaju zabiegu, zakres ruchomości na poziomie ok. 40 milimetrów powinien być osiągnięty po ok. 3 miesiącach od zabiegu.
Jeśli pacjent zadba o jak najlepsze przygotowanie do zabiegu operacyjnego, poddając się zabiegom fizjoterapii jeszcze przed jego wykonaniem oraz wdroży fizjoterapię w pierwszym okresie po operacji, to końcowy etap rehabilitacji twarzy po operacji trwa krócej i sprowadza się do technik rozciągających (mobilizacyjnych) staw skroniowo-żuchwowy i ćwiczeń koordynacyjnych.
Fizjoterapia twarzy po operacji wpływa na skrócenie czasu leczenia oraz poprawę komfortu pacjenta. Dodatkową korzyścią jest możliwość ograniczenia farmakoterapii i związanych z nią skutków ubocznych.
Po operacji twarzy – wskazówki dla pacjenta
1. Wykonaj diagnostykę układu żucia u fizjoterapeuty przed planowanym zabiegiem w celu oceny funkcjonalnej narządu żucia.
2. Podejmij działania przeciwobrzękowe w ciągu pierwszych 24-48 h po zabiegu, przed wystąpieniem szczytowego obrzęku (48-72 h).
3. Chłódź okolicę zabiegową lodem/kompresem żelowym przez10-20 minut, przerwa powinna być 2 x dłuższa niż czas chłodzenia.
4. Nie leż na płasko. Ustaw zagłówek łóżka pod kątem minimum 30° dla skuteczniejszej redukcji obrzęku z okolicy głowy i twarzy.
5. Wykonuj ćwiczenia zalecone przez fizjoterapeutę bezpośrednio po zabiegu (do granicy dyskomfortu/bólu), by szybciej zredukować obrzęk i ból oraz zapobiec powstawaniu zrostów.