Kręgosłup człowieka nie jest prostym słupem. Posiada on swoje krzywizny, które nadają mu optymalne cechy, umożliwiają zróżnicowany i wydajny ruch oraz amortyzację obciążeń. Na pewno zdarzało Ci się słyszeć, że ktoś ma „krzywy kręgosłup”. W poniższym artykule dowiesz się czy zawsze powinno Cię to niepokoić i co robić, jeśli Twoje fizjologiczne krzywizny są zaburzone. Znajdziesz tu informacje na temat tego jak kręgosłup kształtuje się w płaszczyźnie strzałkowej, a więc gdy patrzymy na człowieka od boku. Czy lordoza to choroba? Czy powinniśmy mówić dziecku, żeby „usiadło prosto”? Czy zniesiona lub zwiększona lordoza to koniec świata? Na te i inne pytania odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.
- Fenomen kręgosłupa człowieka – budowa i funkcje
- Dlaczego kręgosłup nie jest prostym słupem? – fizjologiczne krzywizny
- KRĘGOSŁUP SZYJNY – Czy zniesiona lordoza szyjna to koniec świata?
- KRĘGOSŁUP PIERSIOWY – Czy na pewno powinniśmy mówić dziecku „usiądź prosto” ?
- KRĘGOSŁUP LĘDŹWIOWY – Czy mogę „wyleczyć” zwiększoną lordozę lędźwiową?
- Co może być nie tak z moim kręgosłupem i co mają z tym wspólnego krzywizny?
- Dolegliwości i krzywizny kręgosłupa – fizjoterapia
- Czy to źle, że mam krzywy kręgosłup? – podsumowanie
Fenomen kręgosłupa człowieka – budowa i funkcje
Fenomen kręgosłupa człowieka – budowa i funkcje
Ludzki kręgosłup łączy w sobie wiele niesamowitych cech. Stanowi rusztowanie dla pozostałych struktur budujących ciało i jest ochroną rdzenia kręgowego. Łączy w sobie ogromną wytrzymałość i ruchomość zapewniając ciału stabilność, ale także niezwykle korzystne warunki biomechaniczne dla ruchu.
Funkcje kręgosłupa:
- rusztowanie ciała
- ochrona rdzenia kręgowego
- amortyzowanie wstrząsów
Kręgosłup i struktury go otaczające to:
- kości – kręgi i kość krzyżowa
- krążki międzykręgowe (potocznie zwane dyskami)
- mięśnie przykręgosłupowe m. in. wielodzielny, skręcający, prostownik grzbietu
- rdzeń kręgowy i inne struktury układu nerwowego
- więzadła: m. in. żółte, karkowe, międzykolcowe, podłużne przednie, podłużne tylne,
Kręgosłup składa się z kilku odcinków:
- odcinek szyjny – 7 kręgów
- odcinek piersiowy – 12 kręgów
- odcinek lędźwiowy – 5 kręgów
- kość krzyżowa i guziczna – zrośnięte 5 kręgów krzyżowych i 4-6 kręgów guzicznych
Należy też pamiętać, iż odcinki kręgosłupa nie działają niezależnie od siebie, a współpracują z sobą i wpływają na siebie nawzajem.
Dlaczego kręgosłup nie jest prostym słupem? – fizjologiczne krzywizny
Kręgosłup człowieka nie jest prostym słupem, ponieważ musi być wytrzymały nie tylko w statyce, ale także w trakcie ruchu. Lepsze możliwości dla ruchu daje kręgosłup posiadający fizjologiczne krzywizny. Pozwala to także zwiększyć jego wytrzymałość 10-krotnie. Nie jest więc dobre gdy plecy są zupełnie „proste”; nie posiadają fizjologicznych krzywizn.
Kręgosłup składa się z następujących krzywizn:
- Lordoza szyjna
- Kifoza piersiowa
- Lordoza lędźwiowa
- Kość krzyżowa porównywalna do kifozy
Lordozy charakteryzują się ustawieniem wyprostnym, a więc kręgosłup jest „wygięty” w przód. Odwrotnie jest w przypadku kifozy. Kifoza polega na ustawieniu zgięciowym, a więc kręgosłup jest „wygięty” w tył.
W ukształtowaniu poszczególnych krzywizn duże znaczenie odgrywa genetyka. W okresie dziecięcym mamy znacznie większy wpływ na ich kształtowanie niż w dorosłości, gdy tkanka kostna jest już w pełni skostniała. Możemy jednak wciąż wpływać na dolegliwości wywołane odchyleniami od biomechanicznie idealnego kręgosłupa.
KRĘGOSŁUP SZYJNY – Czy zniesiona lordoza szyjna to koniec świata?
Często ludzie dowiadują się o tym, że mają spłaszczona lordozę szyjną z opisu zdjęcia rentgenowskiego. Nierzadko towarzyszą temu odkryciu duże emocje. Czy należy tak bardzo obawiać się takiej „diagnozy”? Na początku warto wspomnieć, że zniesioną lordozę szyjną ma wiele osób. W tym wypadku również ważnym czynnikiem okazuje się genetyka. Takie ustawienie odcinka szyjnego kręgosłupa powoduje mniej korzystne warunki biomechaniczne, a więc większe zużycie elementów budujących tą okolice – jednak wcale nie musi to powodować jakichkolwiek dolegliwości. Należy dbać o swój odcinek szyjny zapewniając mu przede wszystkim ruch i unikając długotrwałego przebywania w jednej pozycji. Powinno się także zwracać uwagę na dolegliwości pojawiające się w tym obszarze i w razie ich wystąpienia udać się do fizjoterapeuty.
Odcinek szyjny kręgosłupa nie jest stworzony do przenoszenia dużych obciążeń – głowa waży jedynie około 5 kg. Istotną funkcją kręgosłupa szyjnego jest jego imponująca ruchomość. Dzięki czemu możemy słyszeć i widzieć więcej – stale skanować otoczenie. W dzisiejszym świecie bardzo często widzimy osoby wpatrzone w ekran telefonu, przemierzające świat ze znacznie pochyloną głową. Kręgosłup szyjny jest bardzo mocno zgięty, a siły na niego oddziałowujące są bardzo duże. Kolejnym częstym problemem jest ustawienie głowy w protrakcji, czyli wysuwania głowy do przodu np. w kierunku ekranu komputera. Warto unikać takiego obciążania kręgosłupa np. poprzez podniesienie rąk z telefonem wyżej w kierunk głowy czy ustawienie ekranu komputera wyżej.
KRĘGOSŁUP PIERSIOWY – Czy na pewno powinniśmy mówić dziecku „usiądź prosto” ?
Kręgosłup piersiowy powinien tworzyć kifozę, czyli łuk wypukły z tyłu o kącie 20-40 stopni. Pozwala to na zachowanie odpowiedniej przestrzeni w śródpiersiu na serce oraz swobodną pracę płuc i przepony, ale także pełni istotną rolę w prawidłowej biomechanice ruchu. Można się spotkać zarówno z plecami okrągłymi, czyli zwiększoną kifozą jak i z jej spłaszczeniem. Oba te ustawienia mogą prowadzić do dolegliwości, zwiększać zużycie poszczególnych elementów kręgosłupa piersiowego i osłabiać amortyzację.
Mówienie dziecku, żeby „usiadło prosto” np. siedząc przy stole i poklepywanie go w tym celu po plecach może spowodować niekorzystne ustawnie kręgosłupa np. przeprostowanie odcinka piersiowego. Ciągnie to za sobą szereg skutków jak chociażby jedoczesne uniesienie dolnych łuków żeber ku górze i utrudnioną pracę przepony. Nie jest to więc prawidłowa wskazówka dla dziecka czy siebie samego. Ważne jest, aby dziecko możliwie jak najczęściej zmieniało pozycje i unikało ciągłej asymetrii np.
stałego obciążanie lewego pośladka siedząc.
Na przeciwnym biegunie leży zwiększona kifoza piersiowa, co jest najbardziej zauważalne np. w przypadku pacjentów z choroba Shauermanna, u których kąt kifozy piersiowej wynosi między 45, a 75 stopni. Schorzenie to dwa razy częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet i jest diagnozowane zwykle w wieku nastoletnim (między 12, a 17 lat). Przykładowo w Stanach Zjednoczonych dotyczy ona 1-8% osób. Wczesne podjęcie współpracy z fizjoterapeutą potrafi przynieść dobre rezultaty. W terapii piersiowego odcinka kręgosłupa ważne jest także zadbanie o odpowiednią ruchomość klatki piersiowej.
KRĘGOSŁUP LĘDŹWIOWY - Czy mogę „wyleczyć” zwiększoną lordozę lędźwiową?
Często spotykamy się z hasłami dotyczącymi zestawowi ćwiczeń „wypłaszczających” zwiększoną lordozę lędźwiową. Zastanówmy się przede wszystkim czy to co widzimy to rzeczywiście zwiększona lordoza czy raczej kluczowe może okazać się ustawienie miednicy. Jeżeli to rzeczywiście ustawienie lędźwiowego odcinka kręgosłupa to przyjrzyjmy się czy możliwe jest skorygowanie takiego ustawienia kości (kręgów).
Zacznijmy od ruchów jakie zachodzą w kręgosłupie lędźwiowym. Są to; zgięcie, wyprost, zgięcia boczne i niewielkie rotacje w obie strony. W wykonywaniu tych ruchów kręgosłupowi stale towarzyszy miednica. Istotny ruch, którego warto się nauczyć to przodopochylenie i tyłopochylenie miednicy. Warto zauważyć, że zgięcie kręgosłupa lędźwiowego powoduje tyłopochylenie, a wyprost przodopochylenie miednicy. Choć zmodyfikowanie kształtu dopasowanych do siebie kręgów kręgosłupa lędźwiowego nie jest możliwe, to możemy mieć wpływ na korzystniejsze jego ustawienie, poprawę ruchomości czy też, stabilnośći w różnych ustawieniach miednicy. W przypadku dolegliwości wynikających ze zwiększonej lub zmniejszonej lordozy wspaniałym lekarstwem okazuje się fizjoterapia.
Co może być nie tak z moim kręgosłupem i co mają z tym wspólnego krzywizny?
Krzywizny kręgosłupa nie są jednakowe w całej populacji. Te różnice związane są z wieloma aspektami takimi jak pochodzenie, wiek, płeć, czynniki genetyczne, rodzaj aktywności, czynniki kulturowe i inne. Różnice zarówno w kierunku zniesienia jak i zwiększenia krzywizn nie zawsze muszą wiązać się z negatywnymi konsekwencjami. W przypadku gdy występują dolegliwości bólowe lub widzimy, że krzywizny kręgosłupa są zmienione warto skonsultować to z fizjoterapeutą, który pomoże ocenić stan kręgosłupa i doradzi odpowiednie działania lub w razie potrzeby wdroży terapię. Zaburzone krzywizny mogą predysponować do niestabilności kręgów, zmian zwyrodnieniowych czy też uszkodzeń krążków międzykręgowych oraz powodować gorsze przenoszenie obciążeń. Dominującym objawem jest jednak ból. Warto pamiętać, że odpowiednia aktywność i poznanie swojego problemu może w dużej mierze temu zapobiec.
Dolegliwości i krzywizny kręgosłupa - fizjoterapia
Fizjoterapeuta na podstawie badania i pomiarów kątowego ustawienia kręgosłupa może stwierdzić czy lordozy i kifoza występujące u danego pacjenta mieszczą się w granicach normy. Nie zawsze możliwe jest znaczne skorygowanie ustawienia kręgosłupa. Fizjoterapia jest jednak „lekarstwem”, które poradzi sobie z większością dolegliwości występujących u pacjentów z zaburzeniami fizjologicznymi krzywiznami kręgosłupa.
Najistotniejsze jest to, że kręgosłup „lubi” ruch, a więc odpowiednio dobrana aktywność, w tym ćwiczenia siłowe, mogą pomóc pacjentowi poradzić sobie z wieloma objawami. Poza tym fizjoterapeuci oferują cały szereg technik przeciwbólowych, ale także oddziaływujących na poszczególne mięśnie. Często istotne jest rozciągnięcie i „wyhamowanie”, a na drugim biegunie, zaktywizowanie i wzmocnienie odpowiednich mięśni. Fizjoterapeuta po dokładnym wywiadzie i badaniu będzie mógł przeprowadzić zindywidualizowaną terapię wpływającą na aspekty zdrowotne, ale także estetyczne, postawy pacjenta.
Edukowanie pacjenta to między innymi:
- nauka korekcji postawy w siedzeniu, staniu, chodzie i czynnościach dnia codziennego
- uspokojenie pacjenta i odpowiedzenie na go nurtujące pytania
- podkreślenie wagi aktywności fizycznej w prewencji i walce z dolegliwościami kręgosłupa
Terapia może zawierać:
- trening posturalny
- ćwiczenia oddechowe
- mobilizacja przepony
- trening siłowy
- techniki z PNF
- techniki terapii manualnej np. mobilizacje, manipulacje
- masaż klasyczny
- terapia tkanek miękkich
- trening stabilizacji tułowia
- ćwiczenia kontroli ruchu
- kinesiotaping
Czy to źle, że mam krzywy kręgosłup?
Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa dają ciału człowieka niezwykłą wytrzymałość i amortyzacje. Ideałem byłoby, aby ich wielkości powodowały najkorzystniejsze przenoszenie obciążeń w trakcie aktywności. Pozwalałoby to na najwydajniejsze pożytkowanie energii i najmniejsze zużycie elementów budujących kręgosłup. Rzadko jednak spotykamy się z idealnymi krzywiznami kręgosłupa na wszystkich odcinkach i samo w sobie nie powinno to być dla nas źródłem zmartwień. U dzieci, gdy wpływ na kształtowanie kręgosłupa jest większa fizjoterapia może pomóc zapobiec nieprawidłowościom w jego funkcjonowaniu i wpłynąć na bardziej optymalne ukształtowanie się lordoz i kifozy. U dorosłych choć ten wpływ nie jest tak duży istnieje wiele skutecznych metod terapeutycznych, dzięki którym nasi fizjoterapeuci pomagają całkowicie pozbyć się objawów i usprawnić funkcjonowanie pacjenta.
Mgr Maciej Brożyński
Fizjoterapeuta, osteopata